Vakfiche natuurwetenschappen 3 kso

Celorganellen: celkern, celmembraan, celwand, cytoplasma

De basisstructuur van de cel weergeven, delen benoemen en hun functies verwoorden en verklaren.

Belangrijkste begrippen: celorganellen, celkern, celmembraan, celwand, cytoplasma

Chromosoom – gen – genoom - DNA

Aangeven dat de chromosomen alle erfelijke informatie dragen die opgeslagen is in DNA.

Celdeling; Replicatie van DNA

Aan de hand van een gegeven schema van de mitose verklaren dat erfelijke informatie wordt doorgegeven.

Mitose en meiose. Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting

Essentiële verschillen tussen mitose en meiose verwoorden. In concrete situaties herkennen welke celdeling (mitose of meiose) er plaatsvindt.

Voortplantingsorganen bij man en vrouw

Aan de hand van een gegeven figuur de bouw en de functie van de voortplantingsorganen bij man en vrouw benoemen en weergeven.

Hormonen

Aantonen dat hormonen onmisbare regulerende stoffen zijn.

Menstruatiecyclus

De menstruatiecyclus beschrijven en verklaren.

Coïtus. Bevruchting

De coïtus en de bevruchting beschrijven.

Innesteling - embryonale en foetale fase –geboorteproces – lactatieperiode

De ontwikkeling van bevruchte eicel tot baby in verschillende fasen omschrijven.

Hormonale en niet-hormonale methodes. Interceptie

Enkele methoden (hormonale en niet-hormonale) om de voortplanting te regelen beschrijven en de voor- en nadelen kunnen opnoemen.

Veilig vrijen. Veilig handelen

Voorzorgsmaatregelen om SOA’s te vermijden beschrijven.

Mendelwetten

Uit gegeven resultaten van kruisingen de Mendel¬wetten afleiden.

Mono- en dihybride kruisingen: kruisingsschema's

Genotype, fenotype, dominant, recessief, intermediair of codominantie, allel, homozygoot, heterozygoot, variabiliteit
 

Mono- en dihybride kruisingen voorstellen, uitwerken en de resultaten interpreteren.

Genotype, fenotype, dominant, recessief, intermediair of codominantie, allel, homozygoot, heterozygoot, variabiliteit

De overerving bij multiple allelen

Aan de hand van het ABO-bloedgroepsysteem het begrip multiple allelen omschrijven.

X-Y-chromosomen – Karyogrammen

Het geslacht van de mens verklaren aan de hand van de X-Y-chromosomen. Karyogrammen.

Geslachtsgebonden erfelijkheid

Aan de hand van concrete voorbeelden het begrip geslachtsgebonden erfelijkheid omschrijven en verklaren.

Eiwitten: vertaling van erfelijke informatie

De link tussen erfelijke informatie en eiwitten verklaren.

Modificatie/Mutatie.

Genmutatie, chromosoommutatie, genoommutatie. Oorzaken en gevolgen van mutatie

Modificatie en mutatie onderscheiden en aantonen dat dit onderscheidgevolgen kan hebben.

Genmutatie, chromosoommutatie, genoommutatie.

Bindingsmogelijkheden van het C-atoom

De bindingsmogelijkheden van het koolstofatoom in relatie brengen met de elektronenconfiguratie
 

Molecuulstructuur

Koolstofverbindingen onderscheiden uitgaande van hun molecuulstructuur:

• koolwaterstoffen: alkanen, alkenen;
• onvertakte / vertakte;
• verzadigde / onverzadigde;
• acyclische / cyclische.
• aromatische.

Functionele groep en stofklasse

De functionele groep(en) aanduiden en de stofklasse weergeven bij gegeven structuurformules van alcoholen, ethers, aldehyden en ketonen, carbonzuren.
 

Isomeren

Inzien dat meerdere stoffen dezelfde brutoformule kunnen hebben.
 

Koolstofverbindingen in het dagelijks leven

Enkele belangrijke eigenschappen en toepassingen van koolstofverbindingen  in het dagelijks leven geven.
 

Onderzoek van materialen en producten.

Een eenvoudig verklaringsmodel hanteren om bepaalde eigenschappen te verklaren.

Mogelijke materialen voor onderzoek:

• Verven en vernissen
• Hechtingsmiddelen
• Kunststoffen: thermoplasten en thermoharders
• Constructiematerialen: beton, metalen, gips, klei, brons
   

Naargelang de gegeven resultaten van het onderzoek kunnen volgende begrippen of verklaringsmodellen gevraagd worden:

• wateroplosbaar en niet - wateroplosbaar (verven en vernissen)
• cohesie en adhesie (lijmen)
• draadmoleculen (thermoplasten) en vernetting (thermoharders, polyesters)
• uitharden (gips, lijmen, beton, polyesters)
• metalen en legeringen (lassen, solderen, etsen)
   

Longitudinale en transversale golven. Mechanische en elektromagnetische golven.

Het onderscheid tussen verschillende soorten golven herkennen in concrete gevallen.

Geluidsbron. Geluidsgolf

Het ontstaan en de voortplanting van geluid toelichten.

Golflengte, frequentie

Geluidssnelheid (zie formule)
Toonhoogte, toonsterkte en toonklank

De kenmerken van de geluidsgolf toelichten. Golflengte, frequentie. Geluidssnelheid (zie formule). Toonhoogte, toonsterkte en toonklank

Toepassingen van geluidsgolven

Enkele toepassingen van geluidsgolven weergeven en omschrijven.

Resonantie

Uit resultaten van waarnemingen het begrip resonantie toelichten.

Zwevingen

Uit resultaten van waarnemingen zwevingen aantonen.

Atoommodel van Bohr: absorptie en spontane emissie, stralingsbron

Het ontstaan van licht en EM-straling beschrijven gebruik makend van het atoommodel van Bohr.

Golflengte, frequentie, kleur, wit licht, lichtsnelheid

De kenmerken van de EM-golf zoals golflengte, frequentie, kleur, wit licht, lichtsnelheid toelichten.

Het EM-spectrum: zichtbaar licht, röntgen (X-stralen), UV, IR, microgolven, radiogolven

Enkele soorten golven zoals zichtbaar licht, röntgen (X-stralen), UV, IR, microgolven, radiogolven, in het EM-spectrum situeren en enkele belangrijke toepassingen opnoemen.

Interferentie, breking, buiging terugkaatsing bij licht

Aan de hand van resultaten van waarnemingen golfeigenschappen bij licht toelichten.

Polarisatie. Polarisatiefilter

Het verschijnsel polarisatie verklaren.

Additieven en subtractieve kleurmenging

Verklaren waarom voorwerpen een bepaalde kleur vertonen.

Onderscheid tussen een willekeurige trilling en een harmonische trilling.
Periode, frequentie, fase

De formule voor de uitwijking van een harmonische trilling interpreteren.  

Onderscheid tussen een willekeurige trilling en een harmonische trilling.

Periode, frequentie, fase: begrippen herkennen en toepassen

Grafische voorstelling harmonische trilling

De uitwijking bij een harmonische trilling in een y(t)-diagram voorstellen en interpreteren.

Het golfverschijnsel
Trillingen: frequentie, periode
Golven: golflengte, golfsnelheid (zie formule)

Het onderscheid tussen een trilling en een golf toelichten.

Het golfverschijnsel.Trillingen: frequentie, periode. Golven: golflengte, golfsnelheid (zie formule)

Beginsel van Huygens

De begrippen golffront en golfstraal toelichten.

Buiging, terugkaatsing, breking, interferentie

Uit resultaten van experimentele waarnemingen de eigenschappen van lopende golven toelichten. Belangrijkste begrippen: Buiging, terugkaatsing, breking, interferentie.