In de derde graad worden de leerinhouden van de tweede graad vooral verdiept. Enkele posten van de actief- en passiefzijde leer je dan grondiger kennen.
Bovendien wordt het belang van de jaarrekening benadrukt.
In de volgende tabellen vind je wat je voor elke leerinhoud moet kennen en kunnen op het examen.
Verderop vind je concrete leermiddelen en tips die je kunnen helpen om deze leerinhouden onder de knie te krijgen.
Voor elk van deze leerinhouden moet je op het examen aantonen dat je de volgende vaardigheden beheerst:
- details opmerken
- nauwkeurig rekenen
- boekingen ordelijk en nauwkeurig uitvoeren in een boekhoudalgoritme, grootboek of journaal
Belangrijke richtlijnen
1. Als we bij de leerinhouden spreken over 'registreren’, dan bedoelen we boekhoudkundig registreren in :
- een boekhoudalgoritme,
- het grootboek
- het journaal of
- een schermafdruk uit het boekhoudpakket
2. Voor de btw gebruiken we de volgende rekeningen:
- tijdens de boekingsperiode:
- bij een aankoopfactuur: 41110
- bij een verkoopfactuur: 45110
- bij een inkomende creditnota: 45120
- bij een uitgaande creditnota: 41120
- bij de btw-afrekening, één keer per kwartaal of per maand, voor de overboeking van het saldo:
- bij een vordering op de overheid: 41100
- bij een schuld aan de overheid: 45100
3. Voor de kortingen en kosten op aan- en verkoopfacturen boeken we:
- bij een aankoop het nettobedrag exclusief btw op de rekening 60400.
Met nettobedrag bedoelen we: aankoopprijs – handelskorting + aankoopkosten.
Er worden dus geen afzonderlijke rekeningen gebruikt voor de handelskorting en de aankoopkosten.
- bij een verkoop het nettobedrag exclusief btw op de rekening 70400.
Met nettobedrag bedoelen we: verkoopprijs – handelskorting.
De verkoopkosten komen op de rekening 74600.
TipsDe meeste kandidaten in de derde graad Handel zullen instromen vanuit de studierichting Handel of Handel-Talen.
Voor deze kandidaten sluit deze vakfiche naadloos aan bij de leerinhouden van de tweede graad.
De kandidaten die instromen vanuit een aso-richting met Economie hebben een meer theoretische bagage. Mits een grondige opfrissing van de basisprincipes van boekhouden, kunnen zij gemakkelijk de leerinhouden van de derde graad tso verwerken.
De kandidaten die echter afkomstig zijn uit niet-economische richtingen wordt aanbevolen zich eerst de leerinhouden uit de vakfiche van Boekhouden tweede graad Handel-Talen eigen te maken om zich dan te verdiepen in de leerinhouden van de 3de graad Handel.
Basisbegrippen van dubbel boekhouden
het begrip inventaris definiëren
een eenvoudige inventaris opstellen aan de hand van gegeven cijfermateriaal
het vermogen van een onderneming berekenen aan de hand van een inventaris
het begrip balans definiëren door de begrippen oorsprong en aanwending te gebruiken
delen, rubrieken en balansposten benoemen
de verschillende rubrieken van een balans illustreren met voorbeelden
een gegeven voorbeeld van een balansonderdeel situeren in de balans
het balansevenwicht verklaren
de balans afleiden uit de inventaris
een eenvoudige balans opstellen met rubrieken
de balans uitsplitsen in balansrekeningen
het begrip grootboek definiëren
de samenhang tussen rekeningen en grootboek verklaren
de boekingsregels van de balansrekeningen benoemen
de boekingsregels van de balansrekeningen toepassen
minimumindeling van het algemeen rekeningenstelsel of MAR
het doel van het MAR als geordend boekhoudsysteem verklaren
de decimale structuur en de indeling van het MAR in klassen en groepen verklaren
de balansrekeningen in het MAR situeren
het begrip journaal definiëren
eenvoudige verrichtingen in het journaal registreren
salderen van de rekeningen
het saldo van rekeningen berekenen
het saldo van rekeningen verklaren
het begrip proef- en saldibalans definiëren
het doel van een proef- en saldibalans verklaren
de proefbalans opstellen aan de hand van grootboekrekeningen
de saldibalans opstellen aan de hand van de proefbalans
de eindbalans met rubrieken opstellen uitgaande van de saldibalans
fouten in de boekhouding opzoeken en corrigeren aan de hand van de proef- en saldibalans
het begrip resultaat definiëren
het resultaat berekenen
de resultaten groeperen in
- bedrijfsresultaten
- financiële resultaten
het begrip resultatenrekening definiëren
de boekingsregels voor resultatenrekeningen definiëren
de boekingsregels voor resultatenrekeningen toepassen
resultatenrekeningen in het MAR situeren
het onderscheid tussen kosten en uitgaven enerzijds en tussen opbrengsten en inkomsten anderzijds verklaren
het resultaat van het boekjaar
de indeling van de resultatenrekening (volgens de jaarrekening) beschrijven en toelichten (let op: nieuwe wetgeving)
het begrip resultaat van het boekjaar definiëren en toelichten
het resultaat van het boekjaar indelen in het bedrijfs- en financieel resultaat
de niet-recurrente kosten en opbrengsten onderbrengen bij het bedrijfsresultaat of het financieel resultaat
Verrichtingen in de loop van het boekjaar
de aankopen indelen in
- aankopen van handelsgoederen
- aankopen van diensten en diverse goederen
- aankopen van vaste activa
een aankoopfactuur inclusief btw (1 of meerdere btw-tarieven) met of zonder kortingen, kosten en terugstuurbare verpakking registreren
een inkomende creditnota inclusief btw (1 of meerdere btw-tarieven) met en zonder kortingen en terugstuurbare verpakking registreren
de verkopen indelen in verkopen van handelsgoederen met en zonder factuur, verkopen van vaste activa en diverse verkopen
winkelverkopen registreren
een verkoopfactuur inclusief btw (1 of meer btw-tarieven) met en zonder kortingen, kosten en terugstuurbare verpakking registreren
een diverse opbrengst uit verkoop zoals huuropbrengsten registreren
een verkoopfactuur voor de verkoop van materiële vaste activa registreren met behulp van de rekening 70600 Verkopen vaste activa
een uitgaande creditnota inclusief btw (1 of meerdere btw-tarieven) met en zonder kortingen en terugstuurbare verpakking registreren
verrichtingen met het buitenland
de begrippen in verband met buitenlandse handel verklaren:
- intracommunautaire verwerving
- intracommunautaire levering
- invoer
- uitvoer
intracommunautaire verrichtingen
aankoopfacturen en creditnota’s van leveranciers uit andere EU-lidstaten registreren
verkoopfacturen en creditnota’s aan klanten uit andere EU-lidstaten registreren
aankoopfacturen en creditnota’s van leveranciers buiten de EU registreren, rekening houdend met de plaats waar de btw bij invoer werd voldaan:
- contant aan de grens of
- met verlegging via de btw-aangifte
verkoopfacturen en creditnota’s aan klanten buiten de EU registreren
er worden geen boekingen in vreemde munten gevraagd
betalingen van uiteenlopende schulden registreren
inningen van uiteenlopende vorderingen registreren
de transfers tussen kas en rekeningen bij financiële instellingen registreren door gebruik te maken van de rekening interne overboekingen
bezoldigingen en sociale lasten
uit een loonstaat voor arbeiders en bedienden relevante gegevens afleiden zoals
- het bruto- en nettoloon of-salaris
- de werkgevers- en werknemersbijdrage rsz
- de bedrijfsvoorheffing
- de totale loonkost
de elementen van de factuur van een sociaal secretariaat herkennen en benoemen
boekhoudkundige verwerking van de bezoldigingen
de betaling van de voorschotten aan arbeiders registreren
een loonstaat, zowel voor arbeiders als voor bedienden, registreren
de factuur van een sociaal secretariaat registreren
Btw
het begrip btw definiëren
verklaren waarom de btw op aankopen een vordering op de btw-administratie betekent
verklaren waarom de btw op verkopen een schuld aan de btw-administratie betekent
de btw-verrekening registreren door de volgende btw-rekeningen te gebruiken:
- 41110 Aftrekbare btw
- 41120 Aftrekbare btw op uitgaande creditnota’s
- 45110 Verschuldigde btw
- 45120 Verschuldigde btw op inkomende creditnota’s
- 45130 Verschuldigde btw wegens intracommunautaire verwerving
- 45140 Verschuldigde btw wegens invoer met verlegging
- 45150 Verschuldigde btw wegens medecontractant
- 41100 Terug te vorderen btw
- 45100 Te betalen btw
documenten die verband houden met btw
- btw aangifte
- klantenlisting
- intracommunautaire opgave
de boekhoudkundige verplichtingen in verband met de btw-aangifte en btw-betaling benoemen
de belangrijkste vakken en roosters van een btw-aangifte herkennen
aan de hand van gegevens uit de boekhouding een btw-aangifte invullen
het doel van de jaarlijkse klantenlisting verklaren
het doel van de trimestriële intracommunautaire opgave verklaren
Eindejaarsverrichtingen
het doel van de eindejaarsverrichtingen verklaren
de belangrijkste stappen in de eindejaarsverrichtingen benoemen
voorlopige proef- en saldibalans
het doel van de voorlopige proef- en saldibalans verklaren
de voorlopige proefbalans opstellen
de bedragen in de voorlopige proef- en saldibalans verklaren
de regularisatieboekingen situeren in het verloop van alle boekhoudkundige verrichtingen van een boekjaar
het doel van de regularisatieboekingen verklaren
het bedrag van de jaarlijkse afschrijving berekenen volgens de lineaire en degressieve afschrijvingsmethode rekening houdend met de restwaarde
de jaarlijkse afschrijving, de gecumuleerde afschrijvingen en de huidige boekwaarde berekenen in een afschrijvingstabel volgens de lineaire en degressieve afschrijvingsmethode
de jaarlijkse afschrijving van materiële vaste activa registreren
regularisatie van een verkocht vast actief
de regularisatie van een verkocht vast actief met of zonder niet-recurrente bedrijfskost of -opbrengst registreren
de voorraadwijziging registreren
de invloed van de voorraadwijziging op het bedrijfsresultaat verklaren
de kostprijs van de verkochte goederen afleiden uit de rekeningen 70400 Verkopen handelsgoederen, 60400 Aankopen handelsgoederen en 60940 Voorraadwijziging handelsgoederen
schulden op meer dan 1 jaar die binnen het jaar vervallen
de overheveling van schulden op lange termijn die binnen het jaar vervallen registreren
het deel van kosten en opbrengsten dat behoort tot het resultaat van het huidig boekjaar berekenen
het juiste deel van de kosten en opbrengsten toewijzen aan het resultaat van het huidige of het volgende boekjaar en dit registreren door overlopende rekeningen te gebruiken:
- 49000 Over te dragen kosten
- 49100 Verkregen opbrengsten
- 49200 Toe te rekenen kosten
- 49300 Over te dragen opbrengsten
de kost van reeds ontvangen handelsgoederen, waarvoor nog geen aankoopfactuur werd ontvangen, registreren via de rekeningen:
- 44400 Te ontvangen facturen en
- 44410 Te ontvangen creditnota’s’
de opbrengst van reeds geleverde handelsgoederen, waarvoor nog geen verkoopfactuur werd gemaakt ,registreren via de rekeningen:
- 40400 Te innen opbrengsten en
- 40410 Op te maken creditnota’s
het resultaat van het boekjaar
het resultaat vóór belastingen berekenen
het definitief resultaat berekenen (let op: nieuwe boekhoudwetgeving - zie bijlage)
de bestemming van het resultaat van het boekjaar in de eindbalans
de toevoeging van het overgedragen resultaat van het vorig boekjaar naar het resultaat van het huidig boekjaar registreren
aan de hand van een cijfervoorbeeld het te bestemmen resultaat uitsplitsen volgens aard van de bestemming in:
- wettelijke en overige reserves
- vergoeding van kapitaal
- bestuurders of zaakvoerders
- overdracht naar volgend boekjaar
de opgegeven bestemming van het resultaat registreren
de definitieve proef- en saldibalans
het onderscheid tussen een voorlopige en definitieve proef- en saldibalans verklaren
uit het grootboek, na de regularisatieboekingen en de overheveling van het resultaat, de definitieve proef- en saldibalans opmaken
een balans en resultatenrekening invullen aan de hand van een definitieve proef- en saldibalans
verklaren dat de eindbalans en de resultatenrekening onderdelen zijn van de jaarrekening
Aanvullende studie van de actiefzijde
het begrip oprichtingskosten definiëren
de oprichtingskosten in een gegeven case herkennen
de oprichtingskosten situeren in het MAR en in de jaarrekening (volgens nieuwe boekhoudwetgeving: niet meer onder de vaste activa!)
de facturen die verband houden met de oprichting of uitbreiding van de onderneming registreren
de afschrijving van oprichtingskosten registreren
voorbeelden van immateriële vaste activa indelen in de juiste groep:
- Kosten van onderzoek en ontwikkeling
- Concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en
- Goodwill
de immateriële vaste activa situeren in het MAR en in de jaarrekening
de aankoopfactuur van immateriële vaste activa registreren
de afschrijving van immateriële vaste activa registreren
de aanschaffingswaarde van een materieel vast actief bepalen met inbegrip van aankoop-, installatie- en uitbreidings- of verbeteringskosten
de begrippen ‘werken in onroerende staat’ en ‘btw-medecontractant’ toepassen in een gegeven situatie
een aankoopfactuur met btw-medecontractant registreren
de afschrijvingstabel van materiële vaste activa volgens de lineaire en degressieve methode opstellen en de jaarlijkse afschrijvingen registreren
het onderscheid tussen aandelen in de eigen onderneming (kapitaal) en in andere ondernemingen (belegging in financiële vaste activa) herkennen in een opgegeven situatie
de financiële vaste activa situeren in het MAR en in de jaarrekening
vorderingen op meer dan 1 jaar
de vorderingen op meer dan 1 jaar situeren in het MAR en in de jaarrekening
vorderingen op ten hoogste 1 jaar
de vorderingen op ten hoogste 1 jaar situeren in het MAR en in de jaarrekening
het ontstaan en innen van vorderingen op ten hoogste 1 jaar registreren
het verloop van dubieuze vorderingen registreren:
- ontstaan
- waardevermindering
- realisatie van de vordering met minderwaarde of meerwaarde (recurrente kost of opbrengst!)
het saldo op een voorraadrekening verklaren
aan de hand van voorbeelden de voorraden indelen in:
- grondstoffen
- hulpstoffen
- goederen in bewerking
- gereed product
- handelsgoederen
de waarde van de eindvoorraad handelsgoederen berekenen aan de hand van verschillende waarderingsmethodes:
- FIFO
- LIFO
- gewogen gemiddelde
- marktwaarde
de juiste waarde voor de eindvoorraad handelsgoederen kiezen
de voorraadwijziging registreren
de waardevermindering op een voorraad registreren
de geldbeleggingen of termijndeposito’s situeren in het MAR en in de jaarrekening
de verwerving van geldbeleggingen of termijndeposito’s registreren
de opbrengsten uit geldbeleggingen of intresten op termijndeposito’s registreren
Aanvullende studie van de passiefzijde
de rekening 10000 Kapitaal bij de oprichting van een eenmanszaak gebruiken
het gebruik van de rekening 48900 Schulden aan de eigenaar in een eenmanszaak verklaren
het kapitaal bij de oprichting van een vennootschap opdelen in 10000 Geplaatst kapitaal en 10100 Niet-opgevraagd kapitaal
de betekenis van een saldo op de rekeningen 10000 Geplaatst kapitaal en 10100 Niet-opgevraagd kapitaal in de boekhouding van een vennootschap verklaren
de kapitaalrekeningen situeren in de MAR en in de jaarrekening
herwaarderingsmeerwaarden
het begrip herwaarderingsmeerwaarde definiëren
de herwaarderingsmeerwaarden indelen en illustreren met voorbeelden:
- op immateriële vaste activa
- op materiële vaste activa
- op voorraden
de herwaarderingsmeerwaarden situeren in de MAR en in de jaarrekening
het begrip reserves definiëren
de soorten reserves indelen en illustreren met voorbeelden
de reserves situeren in de MAR en in de jaarrekening
overgedragen winst of verlies
het begrip overgedragen winst of verlies verklaren
de overgedragen winst of verlies situeren in de MAR en in de jaarrekening
voorzieningen voor risico's en kosten
het begrip voorzieningen voor risico’s en kosten verklaren
de indeling van voorzieningen illustreren via voorbeelden
de voorzieningen situeren in het MAR en in de jaarrekening
het aanleggen van een voorziening voor grote herstellings- en onderhoudswerken registreren
het aanwenden van een voorziening voor grote herstellings- en onderhoudswerken registreren
schulden op meer dan één jaar
schulden op meer dan 1 jaar indelen en illustreren met voorbeelden
het gebruik van enkele vormen van schulden op meer dan 1 jaar verklaren :leasingschuld, hypothecaire lening, investeringslening, schuld aan kredietinstellingen
schulden op meer dan 1 jaar situeren in het MAR en in de jaarrekening
de verschillende stappen in de levensloop van een lening registreren:
- aangaan van de lening
- kosten verbonden aan de lening
- overboeken van lange termijn schuld naar korte termijn schuld
- kapitaalaflossingen en
- intresten
een gegeven aflossingstabel van een leningscontract gebruiken om de verrichtingen met betrekking tot die lening te registreren
schulden op ten hoogste één jaar
schulden op minder dan 1 jaar indelen en illustreren met voorbeelden
het gebruik van enkele vormen van schulden op minder dan 1 jaar verklaren:
- leasingschulden
- hypothecaire lening
- investeringslening
- schuld aan kredietinstellingen
de schulden op minder dan 1 jaar situeren in het MAR en in de jaarrekening
het ontstaan van schulden op een zichtrekening op het einde van het boekjaar registreren
het belastbaar resultaat bepalen aan de hand van een gecorrigeerde saldibalans
het geraamde bedrag van de winstbelastingen berekenen aan de hand van concrete gegevens
het geraamd bedrag van de winstbelasting boekhoudkundig verwerken
De jaarrekening
de ondernemingen indelen volgens de criteria uit de nieuwe boekhoudwetgeving in micro, kleine en grote vennootschappen
voor de micro, kleine en grote vennootschappen verklaren welke soort boekhouding ze moeten voeren en welke publicatieverplichtingen ze hebben
In bijlage vind je een overzichtstabel die je ook op het examen krijgt.
inhoud van de jaarrekening
de onderdelen en de inhoud van de jaarrekening benoemen (zie Balanscentrale voor aangepaste jaarrekeningen)
het doel van de jaarrekening verklaren
het belang dat de verschillende stakeholders hebben bij inzicht in de jaarrekening verklaren
een bedrag in de balans of de resultatenrekening van een gegeven jaarrekening verklaren aan de hand van informatie uit de toelichting en/of de sociale balans
in de verschillende onderdelen van de jaarrekening courante informatie opzoeken en verklaren