Het vak wetenschappen maakt deel uit van de algemene vorming (PAV) in het beroepsonderwijs. Het doel van die algemene vorming reikt verder dan de leerinhouden die je in deze vakfiche vindt.Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat je kan organiseren. Dit toon je al tijdens je voorbereiding. Je plant zelfstandig je examens. Je verzamelt uit verschillende bronnen informatie om je goed voor te bereiden. Wees kritisch als je hieruit je keuze maakt, zeker als je het internet gebruikt. Het vraagt oefening om informatie correct te lezen en te interpreteren: 'Is dit wel wat ik zocht? Kan het me verder helpen?'. Je bereidt je meestal zelfstandig voor op het examen. Het kan ook helpen om dat samen met anderen te doen.Ook je examen afleggen vraagt een goede organisatie. Je verplaatst je daarvoor naar Brussel. Nadien leer je uit je ervaringen: na een minder goed resultaat pas je je voorbereiding aan.De leerinhouden van deze vakfiche sluiten aan bij de dagelijkse werkelijkheid. Je zet je vaardigheden in om voor herkenbare problemen zinvolle oplossingen te vinden. Dit zal je helpen om sterker in het leven te staan, en om nieuwe uitdagingen aan te pakken.Deze vakfiche sluit ook nauw aan bij de eindtermen van de Vlaamse overheid. Deze eindtermen vormen de basis voor onze examens. Zo toetsen we of je de vereiste vaardigheden en competenties voldoende beheerst. De eindtermen vind je op deze website: http://www.onderwijsdoelen.be
InleidingOp de volgende pagina’s vind je de leerinhouden.Het is zeker niet de bedoeling dat je alle leerstof van buiten leert.We geven afbeeldingen, grafieken, tekstfragmenten, kaartmateriaal, ....Neem het leerstofoverzicht heel grondig door.Let hierbij op de werkwoorden die gebruikt worden.In de tabel hieronder geven we een omschrijving van elk werkwoord. Zo weet je precies hoe je je kan voorbereiden op het examen.
Werkwoord
Betekenis
herkennen
het antwoord op een vraag herkennen op het gegeven bronmateriaal
aflezen
het antwoord op een vraag aflezen van het gegeven bronmateriaal
situeren
leerstof situeren op een tijdlijn of aanduiden op een kaart
uitleggen
aan de hand van gegeven bronmateriaal, de leerstof verduidelijken
illustreren
een voorbeeld geven
afleiden
gegevens halen uit gegeven bronmateriaal en er een besluit uit trekken
vergelijken
berekenen
een berekening maken en hierbij gebruik maken van de correcte eenheid
toepassen
kennis gebruiken om een vraag te beantwoorden
gegevens over het weer bespreken
weerelementen (zoals windrichting, windsterkte, temperatuur, bewolking, luchtdruk, … ) van een weerkaart aflezen informatie van een neerslagradar aflezen en gebruiken eenvoudige wolkenbeelden met een weerkaart vergelijken
Een kaart correct lezen
de werkelijke afstand berekenen op basis van de afstand op kaart, en omgekeerd, aan de hand van een breukschaal of lijnschaal
Het verband tussen reizen en het milieu bespreken
aan de hand van bronnenmateriaal de invloed van reizen op het milieu herkennen en uitleggende mogelijkheden om duurzaam te reizen herkennen en uitleggenverschillende transportmiddelen (trein, auto, vliegtuig, cruise schepen, …) vergelijken op het vlak van duurzaamheid
De kenmerken van migratie bespreken
de recente migratieroutes afleiden aan de hand van bronnendiverse redenen om te migreren (push- en pullfactoren) herkennen en uitleggenaan de hand van bronnenmateriaal problemen door migratie herkennen en uitleggen
duurzame leefomgeving
aan de hand van bronnenmateriaal uitleggen hoe de natuurwetenschappen bijdragen aan een duurzame leefomgeving.Onderwerpen die hierbij aan bod kunnen komen:- Ecotoerisme- Alternatieve brandstoffen voor auto’s
natuurwetenschappelijke verschijnselen
aan de hand van bronnenmateriaal verschillende natuurwetenschappelijke verschijnselen verbinden met toepassingen uit het dagelijks leven.Onderwerpen die hierbij aan bod kunnen komen:- Gebruik van hefbomen (autokrik, flesopener)- Toepassingen op druk (brede banden aan rugzak, skiën, druk op oren bij duiken)- Geluid en licht (donder en bliksem, echo van vleermuizen)
Ruimtelijke kenmerken van Vlaanderen bespreken
aan de hand van bronnenmateriaal de verschillende landschappen in Vlaanderen herkennen:
Het begrip ecologische voetafdruk bespreken
het begrip ecologische voetafdruk uitleggenhet verschil in ecologische voetafdruk tussen groepen van mensen en regio’s herkennen en uitleggen de evolutie van de ecologische voetafdruk in de tijd herkennen en uitleggen illustreren hoe je zelf je eigen ecologische voetafdruk kan verkleinenmaatregelen van de overheid om de ecologische voetafdruk van een land of regio te verkleinen, herkennen
Ontginning van grondstoffen bespreken
veel gebruikte grondstoffen in dagelijkse gebruiksvoorwerpen (zoals bouwmaterialen, kledij, elektronica, … ) herkennen de herkomst van veel gebruikte grondstoffen en fossiele energiebronnen afleiden aan de hand van bronnenmateriaal milieuproblemen door de grootschalige ontginning van grondstoffen en fossiele energiebronnen herkennen en uitleggen maatschappelijke problemen door de grootschalige ontginning van grondstoffen en fossiele energiebronnen herkennen en uitleggen
produceren van voedsel bespreken
aan de hand van bronnenmateriaal de impact van landbouw en veeteelt op het milieu herkennen en uitleggen oorzaken van honger in de wereld (biobrandstoffen, voedselverspilling, klimaatverandering, stijgende vleesconsumptie, oorlog, armoede, bevolkingsevolutie, …) herkennen en uitleggen mogelijke oplossingen om honger te voorkomen (bewaartechnieken, genetisch gewijzigde planten, bevolkingsgroei beperken, ….) herkennen en uitleggen
aan de hand van bronnenmateriaal uitleggen hoe de natuurwetenschappen bijdragen aan een duurzame leefomgeving.Onderwerpen die hierbij aan bod kunnen komen:- duurzame voeding - groene economie- alternatieve energiebronnen- cradle to cradle- biologisch afbreekbare producten
aan de hand van bronnenmateriaal verschillende natuurwetenschappelijke verschijnselen verbinden met toepassingen uit het dagelijks leven.Onderwerpen die hierbij aan bod kunnen komen:- isoleren van woningen (energiebesparende producten)- energielabels op huishoudtoestellen- groene energie
belang van water bespreken
het belang van water voor levende wezens herkennen en uitleggen
waterkwaliteit en dagelijks gebruik van water bespreken
de waterkwaliteit van de rivieren en kanalen in België afleiden aan de hand van kaarten, tabellen of grafiekeninformatie afleiden over het dagelijks gebruik van water illustreren hoe je je eigen waterverbruik kan verminderen
Waterschaarste en –vervuiling wereldwijd bespreken
de oorzaken en gevolgen van waterschaarste en - vervuiling herkennen en uitleggen
Overstromingsgebieden herkennen en de oorzaken van overstromingen bespreken
overstromingsgevoelige gebieden in België herkennen aan de hand van kaartmateriaal, tabellen en grafiekende oorzaken van overstromingen herkennen en uitleggen maatregelen om overstromingen te voorkomen herkennen en uitleggen
aan de hand van bronnenmateriaal uitleggen hoe de natuurwetenschappen bijdragen aan een duurzame leefomgeving.Onderwerpen die hierbij aan bod kunnen komen:- duurzame drinkwaterproductie- afvalwaterverzameling- afvalwaterzuivering- microplastics
Basisbegrippen erfelijkheid omschrijven
op bronnenmateriaal de begrippen cel, celkern, chromosoom, DNA en gen herkennen en aanduiden
Doorgeven van erfelijke kenmerken van generatie op generatie bespreken
aan de hand van bronnenmateriaal herkennen en uitleggen dat kenmerken van ouders aan kinderen worden doorgegevenVoorbeelden:- kleur ogen- tongrollen- oorlel- bloedgroep aan de hand van bronnenmateriaal en stambomen aantonen dat elke persoon het genetisch materiaal van beide ouders overerft, maar dat niet elke eigenschap tot uiting komt.
aan de hand van bronnenmateriaal verschillende natuurwetenschappelijke verschijnselen verbinden met toepassingen uit het dagelijks leven.Onderwerpen die hierbij aan bod kunnen komen:- manieren om bevruchting te vermijden (anticonceptie)- manieren om SOA te voorkomen en genezen- vruchtbaarheidstechnieken zoals prenataal testen, draagmoederschap, klonen, in vitro fertilisatie, genetische manipulatie
Biologische evolutie bespreken
aan de hand van bronnenmateriaal argumenten voor biologische evolutie toelichten.Onderwerpen die hierbij aan bod kunnen komen:- gelijkenis van het embryo bij verschillende organismen- gelijkenis van skelet- gelijkenis van DNA- rudimentaire organen- fossielen & ouderdomsbepaling de belangrijke stappen in de biologische evolutie herkennen op een tijdlijn:- ontstaan van de aarde- ontstaan van het eerste leven- ontstaan van vissen, amfibieën, reptielen, zoogdieren, mens aan de hand van bronnenmateriaal het spanningsveld tussen wetenschappen en geloof met betrekking tot het ontstaan en de evolutie van het leven toelichten met wetenschappelijke argumenten
Op reis
25%
Mijn streek
10%
Natuurlijke hulpbronnen
30%
Water, het nieuwe goud?
20%
Erfelijkheid en voortplanting
Biologische evolutie
5%
Je moet zelf op zoek naar leermiddelen om je examen voor te bereiden. De Examencommissie stelt zelf geen leermiddelen ter beschikking.Op dit moment bestaat er geen handboek dat de inhouden van deze vakfiche samen opneemt. Je moet dus zelf informatie verzamelen.Internet kan een handige informatiebron zijn. Hieronder staan enkele websites waarin de inhouden van deze vakfiche gedeeltelijk aan bod komen. Surf rond op deze websites en zoek zelf, waar nodig, nog bijkomende informatie.Opgepast: websites veranderen al eens van naam of worden aangepast. Als je niet onmiddellijk op de juiste website terechtkomt, kan je die proberen te vinden via een goede zoekmachine.
Handboeken
Telescoop, Geogenie en Biogenie van Van InPolaris van PlantynZenit en Zone van PelckmansWerkmap aardrijkskunde van WDM/DiligentiaTopos van Die Keure
https://www.meteo.be/http://www.frankdeboosere.be/https://www.meteo.be/nl/info/weerwoordenhttps://www.nemokennislink.nl/publicaties/depressies-fronten-en-andere-neerslagproducerende-weersystemen/https://www.nemokennislink.nl/publicaties/hoe-ontstaan-windstoten/https://www.buienradar.be/https://www.amnesty-international.be/wat-we-doen/thema/asiel-en-migratie?gclid=CMqtusqiv9MCFRMo0wodOywImghttps://www.vluchtelingenwerk.be/
https://www.regionalelandschappen.be/https://www.visitflanders.com/nl/bestemmingen/
https://voetafdruktest.wwf.nl/https://www.c2cplatform.be/inspiration/https://www.goodplanet.be/gsm-inzameling/docs/02_GSM-Levenscyclus-NL.pdfhttps://catapa.be/nl/https://www.11.be/artikels/item/q-a-grondstoffen-en-conflict-in-oost-congohttps://www.antwerpen.be/nl/overzicht/ecohuis-antwerpen/nieuwshttp://www.ikdoorgrondvlaanderen.be/
https://www.proefjes.nl/https://www.wetenschapsforum.nl/viewtopic.php?t=132357http://www.natuurinformatie.nl/ndb.mcp/natuurdatabase.nl/i000195.htmlhttps://dier-en-natuur.infonu.nl/biologie/67590-water-meer-dan-h2o.htmlhttps://www.vmm.be/tipshttp://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-plasticsoephttp://www.planeetzee.be/lesmodule/3?page=3
Erfelijkheid
http://educatie.ugent.be/elogebruik/leerpaden/erfelijkheid/genotype_en_fenotype.htmlhttps://schooltv.nl/video/focus-op-biologie-erfelijke-eigenschappen/https://www.allesoverseks.be/bevruchting-begin-van-de-zwangerschaphttps://erfelijkheid.nl/erfelijk/hoe-erf-je-een-ziektehttps://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=2787
https://www.bioplek.org/6ath/6ath_evolutie.htmlhttps://schooltv.nl/files/Letterlijke_tekst/2009/2009_t_WO_NTR_427470_evolutie01.pdfhttps://nl.wikipedia.org/wiki/Wetenschappelijke_argumenten_voor_evolutiehttps://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-basisprincipes-van-de-evolutietheorie/https://www.nemokennislink.nl/publicaties/darwins-evolutietheorie/https://schooltv.nl/video/bio-bits-bovenbouw-evolutie-genen-een-hoofdrol/#q=erfelijkheid