Van kennis... De vakfiche biologie is een voortzetting van de vakfiche natuurwetenschappen van de tweede graad TSO. In de tweede graad komen de thema's 'materie', 'energie' en 'kracht en beweging' aan bod. In de derde graad TSO worden deze thema's aangevuld met het thema 'leven'. Het doel van dit thema is om je kritisch te laten nadenken over het leven en om je bewust te maken over het eigen handelen in een steeds veranderende maatschappij, waarin jij een actieve rol speelt. We willen je uitdagen de aangereikte kennis in deze vakfiche te gebruiken, om op een verantwoorde manier keuzes te maken en standpunten in te nemen rond maatschappelijke thema's met een biologische context.... naar oplossingen.Wetenschap en maatschappij zijn voortdurend in wisselwerking met elkaar. Huidige duurzaamheidsvraagstukken over biodiversiteit en leefmilieu zoals klimaatopwarming, bevolkingsgroei, ... dagen ons uit innovatief te zijn in het zoeken naar oplossingen. Deze wetenschappelijke innovaties hebben een grote sociale, ecologische of economische impact. Door nieuwe DNA-technieken bijvoorbeeld, zal het in de toekomst eenvoudiger worden een dader te identificeren bij een forensische onderzoek. Maar steeds meer rijzen ook ethische en filosofische vragen op. Want door diezelfde DNA-technieken kunnen we ook de eigenschappen (zoals geslacht en oogkleur) van een ongeboren kind kiezen. Wat vind jij van een toekomst met zogenoemde designerbaby's?Ook jij!Met de wetenschappelijke kennis aangereikt in deze vakfiche willen we jouw nieuwsgierigheid stimuleren. Hoe ga jij om met seksuele diversiteit? Ben je je bewust van de mogelijke bijwerkingen van hormonale anticonceptie? Wat vind jij van de klimaatverandering? Hoever mag men gaan bij het in kaart brengen van genetische aandoeningen?We verwachten dat je creatief en kritisch omgaat met de leerinhouden en deze ook verbindt met actuele maatschappelijke ontwikkelingen en uitdagingen. Sta stil bij de impact van wetenschap en techniek op mens, milieu en maatschappij en daag jezelf uit om hierover standpunten te formuleren.
We wensen je veel succes!
Meestal geven we je bronmateriaal aan de hand waarvan je de leerstof moet toelichten. Het bronmateriaal kan bestaan uit afbeeldingen, schema’s, tabellen, grafieken, tekstfragmenten en kaartmateriaal. Lees alles heel grondig door en let daarbij goed op de gebruikte werkwoorden. Om je te helpen, geven we in deze tabel een omschrijving van deze werkwoorden.
beschrijven/definiëren
kennis in eigen woorden weergeven (waarbij wetenschappelijke terminologie en notatie correct worden toegepast)
benoemen
een juiste wetenschappelijke benaming geven voor een begrip, voorwerp, structuur
herkennen/situeren
kennis verbinden aan gegeven bronmateriaal
toelichten/interpreteren
gegeven informatie ( eigen antwoord, afbeelding, tekst,... ) verduidelijken en uitleggen
afleiden
uit bronmateriaal relaties en waarden afleiden om een besluit te formuleren
illustreren
een specifiek voorbeeld van een algemeen concept of principe geven
verklaren
een verklaring geven (oorzaak en gevolg)
onderscheiden
gelijkenissen en verschillen beschrijven tussen twee of meer begrippen, structuren, ideeën
berekenen (omrekenen)
een berekening maken en hierbij correct gebruik maken van wetenschappelijke terminologie, symbolen, SI-eenheden en wetenschappelijke notatie
toepassen
een bepaald begrip gebruiken om een vraag te beantwoorden of een vraagstuk op te lossen
verband(en) leggen
verbanden leggen tussen verschillende leerstofonderdelen, ideeën, problemen of situaties
beargumenteren
een standpunt formuleren en met wetenschappelijke argumenten onderbouwen
Op de volgende pagina's vind je de leerinhouden.
Hormonale regeling
het verband leggen tussen de ontwikkeling van mannelijk en vrouwelijke voortplantingsorganen en de geslachtshormonen oestrogeen, progesteron en testosterononderdelen van de vrouwelijke en mannelijke voortplantingsorganen herkennen en de bouw en functie van de voortplantingsorganen toelichtende hormonale regeling van zaadcel -en eicelvorming aan de hand van eenvoudige schema’s en figuren toelichtende hormonale regeling van de menstruele cyclus aan de hand van eenvoudige schema’s en figuren toelichtende invloed van omgevingsfactoren op de ontwikkeling van het embryo en de foetus toelichtende werking en betrouwbaarheid van hormonale en andere anticonceptiva verklaren
Wisselwerking met maatschappij en duurzaamheid
met de verworven kennis uit bovenstaande leerinhouden, gegeven bronnenmateriaal interpreteren en beargumenterenvolgende thema’s kunnen hierbij aan bod komen:
Functionele bouw van een dierlijke celcelorganellen: celkern, centriolen
de hiernaast genoemde microscopische en submicroscopische waarneembare celorganellen herkennende functie van de hiernaast opgesomde celorganellen beschrijvenfunctionele verbanden tussen de verschillende celorganellen toelichten
Genetisch materiaal
de schematische voorstelling van DNA herkennende bouwstenen van een DNA-molecule benoemenchromosomen, chromatide en chromatine in de cel situeren en de begrippen toelichten
Celcyclus
de verschillende fasen in de celcyclus (G1,S,G2, celdeling) herkennen en toelichten DNA-replicatie situeren in de celcyclus en de verschillende fasen toelichten
Chromosomale erfelijkheid
aan de hand van voorbeelden verklaren dat variatie tussen organismen ontstaat door een wisselwerking tussen genetisch materiaal (erfelijkheid) en omgevingsinvloeden (mutaties)volgende begrippen toepassen in vragen over erfelijkheid: gen, dominant en recessief allel, multiple allelen, homozygoot en heterozygoot, genotype en fenotype, dominant/recessieve en intermediaire overervingaan de hand van eenvoudige kruisingsschema’s en/of stambomen:
Biologische evolutie
grote stappen in de biologische evolutie van organismen, met inbegrip van de mens, herkennen en toelichtennatuurlijke selectie als drijfveer van evolutie toelichtende principes van de evolutietheorie van Lamarck en de evolutietheorie van Darwin beoordelenwetenschappelijk onderbouwde argumenten voor de biologische evolutie van organismen, met inbegrip van de mens, toelichtende moderne evolutietheorie door ontwikkelingen op het gebied van moleculaire genetica toelichtensoortvorming binnen populaties en het ontstaan van nieuwe soorten door variatie, overerving, pressie, isolatie en genetische drift toelichten
COMPONENT
GEWICHT
1 De cel als biologische basiseenheid van de levende materie
30%
2 Voortplanting
25%
3 Erfelijkheid en variatie
4 Biologische evolutie
20%
De Examencommissie stelt zelf geen leermiddelen ter beschikking dus je gaat zelf op zoek naar de gepaste leermiddelen. Je kan ze kopen in een (online) boekhandel of ontlenen en raadplegen in een bibliotheek. De bibliotheken van de lerarenopleiding aan de universiteit of de hogeschool bieden ook heel wat leermiddelen aan.Bij elke nieuwe editie van de vakfiche actualiseren we deze bibliografie. Toch is het best mogelijk dat bepaalde werken niet meer verkrijgbaar zijn of dat nieuwe werken die al op de markt zijn nog niet zijn opgenomen. Ook websites veranderen al eens van naam of worden aangepast. Als je niet onmiddellijk op de juiste website terechtkomt, kan je die proberen te vinden via een goede zoekmachine.We maken bewust een selectie van leermiddelen die ons op dit ogenblik het meest aangewezen lijken om je voor te bereiden op onze examens. Zo willen we je helpen om je studie efficiënter aan te pakken. Je kan echter ook andere werken of cursussen gebruiken bij je voorbereiding op het examen.Hieronder staan enkele methodes die vaak gebruikt worden in het secundair onderwijs. Ze bieden je voldoende ondersteuning om de leerstof zelfstandig te verwerken. We verwijzen naar websites of andere uitgaven die je ook kunnen helpen bij je voorbereiding.
BIOgenie-T 5/6 - Erfelijkheid en evolutieBIOgenie-T 5/6 - Voortplanting
Van In
https://school.vanin.be/T: +32 3 432 95 02secundair.onderwijs@vanin.be
Website
Hoe kan deze site je helpen ? Wat vind je hier ?
www.bioplek.org
Bioplek bevat informatieve teksten, animaties en figuren over diverse onderwerpen en proeven.
www.biologieweb.nl.
Op deze website vind je informatie over allerlei thema’s in de vorm van presentaties, videoclips en testjes. Je kan er ook terecht voor een lijst met biologische begrippen en informatie over een aantal wetenschappelijke vaardigheden.
www.biologielessen.nl
Op deze website vind je allerlei zaken over het vak biologie. Begrippenlijsten, video’s en een bibliotheek aan krantenartikelen.Als je aanmeldt kan je ook de leerstof bespreken met leerlingen en leerkrachten op het forum en in de chatroom.
biologiepagina.nl
Hier vind je oefentoetsen rond allerlei biologische thema’s en onderwerpen.