Skip to Main Content

Vakfiche notenleer 3 kso

Geldig van 01 januari 2021 tot en met 31 december 2021
 

content

Studierichting

3e graad kso
  • Muziek (*stopt in 2025)

Referentiekader

ReferentiekaderOpmerking
Leerplannen- Leerplan secundair onderwijs VVKSO – Brussel - Leerplannummer D/2012/7841/039 -Leerplan secundair onderwijs GO - Leerplannummer 2014/023 (vervangt 2014/1034/1//V18)

Waarom leer je dit vak?

Notenleer/algemene muziekleer is de discipline waarbinnen je muzikaal leert lezen, schrijven en begrijpen.

Notenleer wordt benaderd vanuit drie onderdelen die nauw met elkaar samenhangen:

 · gehoorvorming (receptief)

 · lectuur, productie en reproductie (productief)

 · muziektheorie (cognitief)

 

Notenleer is binnen het domein muziek een hoofdvak met een duidelijke eigenheid maar staat tevens in een dynamische verhouding tot andere vakken zoals creatief musiceren, koorzang, muziektheorie en schriftuur, instrumentale specialisatie,  instrumentaal ensemble en praktische harmonie.

 

Notenleer vormt een verklarend en ondersteunend element voor gehoorvorming, productie en reproductie en kan niet los gezien worden van deze onderdelen.

 

De algemene doelstelling van de notenleer is het verder verfijnen en uitbreiden van de muzikale basiskennis, vaardigheden en attitudes.

Hierbij wordt ook aandacht besteed aan probleemoplossend denken, zelfstandig of in groep leren werken en het kunnen omgaan met de enorme hoeveelheden aan informatie en kennis die ons onder meer door de diverse media aangeboden worden.

 

Toon meer
Toon minder

 

 

Wat moet je leren?

Muziektheorie

Wat moet je kennen?
Wat moet je kunnen?

enkelvoudige intervallen : naam en hoedanigheid (klein, rein, groot, verminderd en vergroot)

enkelvoudige intervallen in een muziekstuk herkennen en benoemen

de hoedanigheid (klein, rein, groot, verminderd en vergroot) illustreren bij enkelvoudige intervallen in een muziekstuk

diatonische en chromatische halve toon

de diatonische en chromatische halve toon benoemen en definiëren

de diatonische en chromatische halve toon herkennen in een toonladder of muziekstuk

kwarten- en kwintencirkel

de toonaard van een muziekstuk herkennen, benoemen en de notatie van de voortekening van een toonaard toepassen

letterbenaming

de letterbenaming herkennen en benoemen

soorten toonladders/ toonreeksen:

  • pentatoniek
  • grote en kleine toonladders
  • de drie wendingen van een kleine toonladder
  • de hele toonstoonladder
  • de kerktoonladders of oude modi

deze soorten toonladders/toonreeksen in een muziekfragment herkennen

de notatie van deze soorten toonladders/ toonreeksen toepassen

dubbelkruis en dubbelmol

de begrippen dubbelkruis en dubbelmol herkennen en benoemen

enharmonie

het begrip enharmonie definiëren

het begrip enharmonie herkennen in een toonladder of muziekstuk

drieklanken, de omkeringen van de drieklanken en de becijfering

drieklanken zowel melodisch (horizontaal) als harmonisch (verticaal) herkennen in een muziekstuk

drieklanken zowel melodisch (horizontaal) als harmonisch (verticaal) benoemen

de omkeringen van de drieklanken becijferen

modulatie

een modulatieschema tekenen

modulaties in een muziekstuk aanduiden en herkennen

tonale en modale toontrappen

deze toontrappen in een toonladder of muziekstuk herkennen

transpositie (basiskennis)

de transpositie van een muziekfragment naar een andere toonaard toepassen

de transpositie van een muziekfragment voor een bepaald instrument toepassen (de stemming van dit instrument wordt gegeven via letterbenaming)

enkelvoudige en samengestelde maten

deze maatsoorten in een muziekstuk of ritmische oefening herkennen

de plaatsing van de maatstrepen toepassen

de omzetting van de maatsoorten toepassen

antimetrische figuren :

 

  • syncope of breeknoot
  • tegentijden

deze antimetrische figuren definiëren

deze antimetrische figuren herkennen en benoemen

tempo en dynamiek

de Italiaanse terminologie (zie bijlage) rond beide begrippen in beide richtingen (Italiaans/Nederlands en Nederlands/Italiaans) herkennen en benoemen

de afkortingen en symbolen bij de Italiaanse terminologie (zie bijlage) van beide begrippen verklaren

notenwaarden en rusttekens

de duur van de notenwaarden herkennen en benoemen

de rusttekens herkennen en benoemen

Gehoorvorming

Wat moet je kennen?
Wat moet je kunnen?

intonatiedictee

de notatie van een melodisch dictee (zonder ritme) in grote en kleine tertstoonaarden (3 wendingen) tot en met 4 # en 4 b toepassen

de notatie van een reeks intervallen in tonaal verband (beperkt tot enkelvoudige intervallen , diatonisch, sprongen op I - IV – V, modulaties naar verwante toonaarden) toepassen

ritmisch dictee

de notatie van een ritmisch dictee toepassen in volgende maatsoorten: 2/4, 3/4, 4/4 en 6/8

 

  • in deze maatsoorten komen alle ritmes in eenvoudige combinaties (per tel en over meerdere tellen) en antimetrische figuren aan bod

meloritmisch dictee

de notatie van een melodisch-ritmisch dictee toepassen in de maatsoorten: 2/4, 3/4, 4/4 en 6/8

  • het meloritmische dictee staat in grote en/of kleine tertstoonaarden (3 wendingen ) tot en met 4# en 4b met modulaties naar verwante toonaarden
  • er komen maatveranderingen en maatwisselingen in voor (alleen de hoofdtoonaard en de beginmaatsoort wordt opgeven)
  • bij de aanvang van het dictee wordt de toonladder (van de hoofdtoonaard) geïntoneerd

aanvuldictee via luistervoorbeeld

de notatie van het hoofdthema uit een luisterfragment (klassieke muziek) via een aanvuldictee toepassen:

  • na het meerdere keren beluisteren van dit fragment
  • na de notatie wordt het luisterfragment nogmaals beluisterd

Zangproeven

Wat moet je kennen?
Wat moet je kunnen?

repertorium van 10 gekende lessen (zonder pianobegeleiding)


(het niveau van de gekozen lessen moet minstens 4de graad van het DKO hebben of laatste jaar KSO)

de zang van 2 notenleerlessen (uitgekozen door de jury uit de 10 notenleerlessen) ‘a capella’ uitvoeren:

  • kennis van zowel sol- als fa-sleutel
  • ritmische variatie
  • verschillende maatsoorten
( het is toegelaten om de begintoon op de piano of via een stemvork te nemen en de notenleerlessen van het blad te zingen)

notenleerles met voorbereidingstijd (met pianobegeleiding)

de zang van een notenleerles na voorbereidingstijd in 2 sleutels (de sol- en fa- sleutel) met pianobegeleiding uitvoeren


(deze les is op niveau 4de (hogere) graad van het DKO)

prima vista (met pianobegeleiding)

de zang van een notenleerles op zicht in 2 sleutels (de sol- en de fa- sleutel) met pianobegeleiding uitvoeren

Welke opdracht moet je uitvoeren?

Je maakt een map met fotokopieën van de 10 gekozen notenleerlessen “met volledige voorbereiding” die je thuis instudeert. Je brengt van die map twee exemplaren mee (één map voor elk jurylid) EN één exemplaar voor jezelf. Bij elk van deze lessen wordt duidelijk de bronvermelding weergegeven (uit welk boek ze genomen werden en van welke componist ze zijn). Dit wordt mee opgenomen in de evaluatie!
Dit vak heeft geen opdrachten

Welke bijlagen heb je nodig?

Bijlage
bijlage vakfiche notenleer 3kso - Italiaanse terminologie.pdf

Hoe verloopt het examen?

390 minuten voor examens vanaf 01-01-2021 tot 31-12-2021
Het examen Notenleer duurt een hele dag en gaat door op een externe locatie. De uren en exacte locatie worden weergegeven op het platform bij je inschrijving tot dit examen. Meer info over de locatie kan je terugvinden via: https://examencommissiesecundaironderwijs.be/examenlocaties De kandidaat krijgt een totale quotering op 100 punten. Wat betreft de moeilijkheidsgraad kan je je richten op deze van het eindexamen KSO-muziek, deze van de vierde (hogere) graad DKO of deze van het ingangsexamen tot een instelling voor hoger kunstonderwijs. - Voor het onderdeel 'muziektheorie' krijg je een vragenreeks die je schriftelijk moet beantwoorden. Je krijgt de onderlinge puntenverhouding van de diverse vragen en er wordt op voorhand meegedeeld hoeveel tijd je krijgt om dit tot een goed einde te brengen. - Voor het onderdeel 'gehoorvorming' krijg je eerst een éénstemmig dictee dat melodische en ritmische moeilijkheden volgens de aangeduide leerstof combineert. Je krijgt hiervoor de la(A) van de diapason (440 hz.) opgegeven. Toonaard en maat moet je zelf zoeken. Vervolgens krijg je een tweestemmig dictee waarvan de melodische en ritmische moeilijkheden beduidend gemakkelijker zijn. Ook hier krijg je de la (A) opgegeven en moet je toonaard en maat zelf vinden. Tot slot krijg je een motivisch dictee waarbij je uit een opname voor grotere bezetting één der duidelijke stemmen of instrumenten moet noteren. Toonaard en begintoon zijn hierbij opgegeven. Je krijgt elk deeltje of fragment een aantal keren te horen afhankelijk van de moeilijkheidsgraad. De onderdelen 'muziektheorie' en 'gehoorvorming' worden geëvalueerd vanuit een verbetersleutel. De kandidaat kan in overleg met de examencommissie de proeven later inkijken. - Voor het onderdeel 'zangproeven' vangt het examen aan met 'de les A prima vista'. Je krijgt hiervoor 15 minuten individuele voorbereidingstijd om de les te bekijken. Daarna zing je die les individueel en met pianobegeleiding door een van de juryleden. Hierna krijg je 'de oefening Stante Pede' welke je onmiddellijk en zonder voorbereiding zingt, eveneens met begeleiding op piano door één van de juryleden. Vervolgens volgt het gedeelte 'de lessen met volledige voorbereiding'. Je zingt enkele van die lessen (naar keuze van de juryleden) zonder begeleiding. Het is wel toegelaten om de begintoon op de piano te spelen en eventuele lange passages rust in te korten. De zanglessen worden niet alleen technisch beoordeeld maar ook muzikaal en expressief. Er wordt rekening gehouden met een correct stemgebruik en een juiste stemplaatsing.
Je maakt een map met fotokopieën van de 10 gekozen notenleerlessen “met volledige voorbereiding” die je thuis instudeert. Je brengt van die map twee exemplaren mee (één map voor elk jurylid) EN één exemplaar voor jezelf. Bij elk van deze lessen wordt duidelijk de bronvermelding weergegeven (uit welk boek ze genomen werden en van welke componist ze zijn). Dit wordt mee opgenomen in de evaluatie! Voor het examen notenleer heb je potloden, een gom en een blauwe of zwarte balpen nodig. Je brengt dit mee naar het examen. Er mogen tijdens het examen Notenleer geen hulpmiddelen gebruikt worden (stemvork, piano, ….). Enkel bij de zangproeven is het wel toegelaten om de begintoon op de piano of via een stemvork te nemen en de notenleerlessen mogen van het blad gezongen worden.
Kladpapier

Hoe beoordelen we het examen?

Het examen Notenleer bestaat uit 3 onderdelen. Bij het evalueren van de kandidaat houdt de jury rekening met volgende onderdelen : - De proef muziektheorie en de gehoorproeven worden geëvalueerd vanuit een verbetersleutel. De kandidaat kan in overleg met de examencommissie de proeven later inkijken. - De zangproeven worden niet alleen technisch beoordeeld maar ook muzikaal en expressief. Er wordt rekening gehouden met een correct stemgebruik en een juiste stemplaatsing.

Deel 1: muziektheorie

30%

Deel 2: gehoorvorming   

  • intonatiedictee (5%)
  • ritmisch dictee (5%)
  • meloritmisch dictee (10%)
  • aanvuldictee via luistervoorbeeld (10%)
                                                  

30%

Deel 3: zangproeven

  • repertorium van 10 gekende lessen (zonder pianobegeleiding) (10%)
  • notenleerles met voorbereidingstijd (met pianobegeleiding) (20%)
  • prima vista (met pianobegeleiding) (10%)

40%

Met welk materiaal bereid je je voor?

Je moet zelf op zoek naar leermiddelen om je examen voor te bereiden. De Examencommissie stelt zelf geen leermiddelen ter beschikking. Je kan ze kopen in een (online) boekhandel of ontlenen en raadplegen in een bibliotheek. De bibliotheken van de lerarenopleiding aan de universiteit of de hogeschool bieden heel wat leermiddelen aan.

Bij elke nieuwe editie van de vakfiche actualiseren we deze bibliografie. Toch is het best mogelijk dat bepaalde werken niet meer verkrijgbaar zijn of dat nieuwe werken die al op de markt zijn nog niet zijn opgenomen. Ook websites veranderen al eens van naam of worden aangepast. Als je niet onmiddellijk op de juiste website terechtkomt, kan je die proberen te vinden via een goede zoekmachine.

We maken bewust een selectie van leermiddelen die ons op dit ogenblik het meest aangewezen lijken om je voor te bereiden op onze examens. Zo willen we je helpen om je studie efficiënter aan te pakken. Je kan echter ook andere werken of cursussen gebruiken bij je voorbereiding op het examen.

Hieronder staan enkele handboeken en verwijzen we naar websites of andere uitgaven die je ook kunnen helpen bij je voorbereiding.

Titel

Auteur/uitgever

ZANG MUZIEKTHEORIE EN GEHOORVORMING:

Doe je mee AMV -  deel 4 a en b

De Ryck – Dieltiens – Van den Broeck

Allemaal Nootjes - deel 4

De Wolf Koen

Noot 4

Bauweraerts - Reynders

Ik leer muziek – deel 4 a en b

Bryon - Roelstraete

Notenleerlessen – deel 4

De Smet

RITME:

Doemdoemtjak 3 en 4 – ritmische methode

Pieters

Ritmisch oefenboek  - deel 1 en 2

Cauberghs

ZANGLESSEN:

Bewust Intoneren

Lamoen

Prima Vista zingen

Brandse

Zingend zingen – Eigentijdse notenleerlessen

Tas

22 Eigentijdse notenleerlessen voor L4

Smeets

Notenleerlessen voor prijskampen

Deroo, M.

Zangproeven AMV

Heremans

24 lessen in notenleer

Hallet

Romantische Vocalisen

Roelstraete

12 Notenleeroefeningen

Van den Broeck

Notenleer met 2 gemengde sleutels

Quinet

Notenleer – deel 4

Constant

Quarante leçons de solfège

Jay

Notenleer - deel 3

Cabus

Vingt-deux leçons de solfège

Jongen

25 leçons de solfège

Gevaert

10 etudes de solfège

Waignein

Muzieklezen en zingen – deel 3

Alpaerts

Cours complet de solfège – volume 4 a

Becker

Solfège des solfèges

Lavignac

10 notenleerlessen – opus 96 a

Peeters

Rythmique 4 en 5

Procureur

Notenleer met 2 gemengde sleutels

Quinet

Stelselmatige Notenleer

Vandermaesbrugge

24 leçons de solfège

Hallet

GEHOORVORMING:

147 Sight-Singing Exercises

Scheepers Jan

250 Dictées musicales porgressives

Rueff

600 Dictees

Egmond

Dictées musicales

Jollet

MUZIEKTHEORIE:

Algemene muziektheorie examen B / C

Uitgeverij De Haske

Algemene muziekleer

Dresden

Vademecum van de algemene muziekleer

Gistelinck

Grondslagen van de muziektheorie

Lürsen

Muziekleer in theorie en praktijk

Schouten

Beknopte algemene muziekleer

Willemze

Algemene muziekleer

Willemze

Theorie van de muziek

Steylaerts

Website

Website

https://www.virtuelelesruimte.be/cursussen/voor-alle-instrumenten/muziektheorie

 https://schoolmuziekonline.nl/solfege 

/