Het vak wetenschappen maakt deel uit van de algemene vorming (PAV) in het beroepsonderwijs. Het doel van die algemene vorming reikt verder dan de leerinhouden die je in deze vakfiche vindt.Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat je kan organiseren. Dit toon je al tijdens je voorbereiding. Je plant zelfstandig je examens. Je verzamelt uit verschillende bronnen informatie om je goed voor te bereiden. Wees kritisch als je hieruit je keuze maakt, zeker als je het internet gebruikt. Het vraagt oefening om informatie correct te lezen en te interpreteren: 'Is dit wel wat ik zocht? Kan het me verder helpen?'. Je bereidt je meestal zelfstandig voor op het examen. Het kan ook helpen om dat samen met anderen te doen.Ook je examen afleggen vraagt een goede organisatie. Je verplaatst je daarvoor naar Brussel. Nadien leer je uit je ervaringen: na een minder goed resultaat pas je je voorbereiding aan.De leerinhouden van deze vakfiche sluiten aan bij de dagelijkse werkelijkheid. Je zet je vaardigheden in om voor herkenbare problemen zinvolle oplossingen te vinden. Dit zal je helpen om sterker in het leven te staan, en om nieuwe uitdagingen aan te pakken.Deze vakfiche sluit ook nauw aan bij de eindtermen van de Vlaamse overheid. Deze eindtermen vormen de basis voor onze examens. Zo toetsen we of je de vereiste vaardigheden en competenties voldoende beheerst. De eindtermen vind je op deze website: http://eindtermen.vlaanderen.be/index.htm.
InleidingOp de volgende pagina’s vind je de leerinhouden.Het is zeker niet de bedoeling dat je alle leerstof van buiten leert.We geven afbeeldingen, grafieken, tekstfragmenten, kaartmateriaal, ....Neem het leerstofoverzicht heel grondig door.Let hierbij op de werkwoorden die gebruikt worden.In de tabel hieronder geven we een omschrijving van elk werkwoord. Zo weet je precies hoe je je kan voorbereiden op het examen.
Werkwoord
Betekenis
herkennen
het antwoord op een vraag herkennen op het gegeven bronmateriaal
aflezen
het antwoord op een vraag aflezen van het gegeven bronmateriaal
situeren
leerstof situeren op een tijdlijn of aanduiden op een kaart
uitleggen
aan de hand van gegeven bronmateriaal, de leerstof verduidelijken
illustreren
een voorbeeld geven
afleiden
gegevens halen uit gegeven bronmateriaal en er een besluit uit trekken
vergelijken
berekenen
een berekening maken en hierbij gebruik maken van de correcte eenheid
toepassen
kennis gebruiken om een vraag te beantwoorden
Geografische oorzaken van temperatuurverschillen bespreken
oorzaken van temperatuurverschillen tussen regio’s (zoals breedteligging, nabijheid van de zee, hoogteverschil, reliëf, …) herkennen en uitleggenweerselementen aflezen van een weerkaart of een satellietfoto
Een kaart correct lezen
de werkelijke afstand berekenen op basis van de afstand op kaart, en omgekeerd, aan de hand van een breukschaal of lijnschaalhet tijdsverschil berekenen tussen twee plaatsen op aarde aan de hand van een kaart met de tijdzones
Het verband tussen reizen en het milieu bespreken
het belang van duurzaam reizen uitleggenverschillende transportmiddelen (trein, auto, vliegtuig, …) vergelijken op het vlak van duurzaamheidgegevens in een weerbericht, zoals CO-gevaar, UV-index, smog … herkennen en uitleggen
De kenmerken van migratie bespreken
de huidige migratieroutes afleiden aan de hand van kaarten, tabellen of grafiekendiverse redenen om te migreren (push- en pullfactoren) herkennen en uitleggende gevolgen van migratie voor de herkomstlanden en de aankomstlanden herkennen en uitleggen
Ruimtelijke kenmerken van Vlaanderen bespreken
aan de hand van kaarten, beelden of ander bronmateriaalde verscheidenheid aan landschappen in Vlaanderen herkennen:
Het begrip ecologische voetafdruk bespreken
het begrip ecologische voetafdruk herkennen en toepassenhet verschil in ecologische voetafdruk tussen groepen van mensen en regio’s herkennen en uitleggende evolutie van de ecologische voetafdruk in de tijd herkennen en uitleggenillustreren hoe je zelf je eigen ecologische voetafdruk kan verkleinenmaatregelen van de overheid om de ecologische voetafdruk van een land of regio te verkleinen, herkennen
Ontginning van grondstoffen bespreken
de aard en herkomst van veel gebruikte grondstoffen in verpakking, kledij, elektronica, papier en populaire bouwmaterialen herkennen en uitleggende herkomst van veel gebruikte grondstoffen afleiden van aan de hand van kaarten, tabellen of grafiekenmilieuproblemen door de grootschalige ontginning van grondstoffen herkennen en uitleggenmaatschappelijke problemen door de grootschalige ontginning van grondstoffen herkennen en uitleggenhet belang en de mogelijkheden van hergebruik en recyclage herkennen en uitleggensorteerregels van huisvuil in Vlaanderen toepassen
Kenmerken van water bespreken
het belang van water voor levende wezens herkennen en uitleggende vormen waarin water voorkomt (vloeibaar, gas, ijs) herkennen en uitleggende belangrijkste kenmerken van water: dichtheid, chemische formule, kookpunt, smeltpunt herkennen en uitleggende gevolgen van het verschil in de dichtheid van vloeibaar water en ijs (drijven van ijs op water, vorstschade, …) herkennen en uitleggen
De productie van drinkwater bespreken
de verschillende stappen in de natuurlijke watercyclus herkennen en uitleggende begrippen grondwater en oppervlaktewater herkennen en uitleggende waterkwaliteit van de rivieren en kanalen in België afleiden aan de hand van kaarten, tabellen of grafiekende belangrijkste stappen in de productie van drinkwater herkennen en uitleggen
Dagelijks gebruik van water bespreken
het gebruik van water aflezen van een watermeterinformatie afleiden over het dagelijks gebruik van waterillustreren hoe je je eigen waterverbruik kan verminderende belangrijkste stappen in de zuivering van huishoudelijk afvalwater herkennen en uitleggen
Waterschaarste en –vervuiling wereldwijd bespreken
de gevolgen van waterschaarste en -vervuiling voor mensen, dieren en planten herkennen en uitleggende oorzaken van waterschaarste en watervervuiling herkennen en uitleggende verschillen in de beschikbaarheid van water tussen regio’s herkennen en uitleggen
Overstromingsgebieden herkennen en de oorzaken van overstromingen bespreken
overstromingsgevoelige gebieden in België herkennen aan de hand van kaartmateriaal, tabellen en grafiekende oorzaken van overstromingen herkennen
Basisbegrippen erfelijkheid omschrijven
de begrippen cel, celkern, chromosoom, DNA en gen herkennen en toepassenhet geslacht afleiden aan de hand van een chromosomenkaarthet aantal chromosomen in een geslachtscel en een lichaamscel herkennen en vergelijken
Kenmerken van de bevruchting bij de mens bespreken
de geslachtsorganen van man en vrouw benoemen op een figuurde functie van de geslachtsorganen van man en vrouw herkennen en uitleggende vruchtbare periode afleiden aan de hand van een schematische voorstelling van de menstruele cyclusde invloed van de gezondheid van de moeder op de ontwikkeling van de vrucht herkennen en uitleggenmanieren om bevruchting te vermijden herkennen en uitleggenoorzaken van verminderde vruchtbaarheid herkennen en uitleggenmanieren om SOA’s te voorkomen herkennen en uitleggende voor- en nadelen van moderne technologieën zoals prenatale test, draagmoederschap, klonen, … herkennen en uitleggen
Doorgeven van erfelijke kenmerken bespreken
de begrippen dominant gen, fenotype en genotype herkennen en toepassende overdracht van genen van ouders naar kind aan de hand van eenvoudige voorbeelden herkennen en uitleggende overerving van het geslacht uitleggen
Biologische evolutie bespreken
de verandering van planten –en dierensoorten doorheen de tijd herkennen en uitleggende belangrijke stappen in de biologische evolutie (ontstaan van de aarde, van het eerste leven, van vissen, amfibieën, reptielen, zoogdieren en de mens) situeren op een tijdlijnde principes van de evolutietheorie:- toevallige variatie- concurrentie- natuurlijke selectie (of ‘survival of the fittest)herkennen en uitleggenhet verband leggen tussen waarnemingen in de natuur en de evolutietheorie (bijvoorbeeld de gelijkenissen in embryo’s, in het skelet en in het DNA tussen verschillende soorten)het verband leggen tussen de evolutietheorie en het bestaan van rudimentaire organen (oorspiertjes, staartbeentje, lichaamsbeharing, …)
Op reis
20%
Mijn streek
10%
Bewust consumeren
15%
Water, het nieuwe goud?
25%
Erfelijkheid en voortplanting
Biologische evolutie
Je moet zelf op zoek naar leermiddelen om je examen voor te bereiden. De Examencommissie stelt zelf geen leermiddelen ter beschikking.Op dit moment bestaat er geen handboek dat de inhouden van deze vakfiche samen opneemt. Je moet dus zelf informatie verzamelen.Internet kan een handige informatiebron zijn. Hieronder staan enkele websites waarin de inhouden van deze vakfiche gedeeltelijk aan bod komen. Surf rond op deze websites en zoek zelf, waar nodig, nog bijkomende informatie.Opgepast: websites veranderen al eens van naam of worden aangepast. Als je niet onmiddellijk op de juiste website terechtkomt, kan je die proberen te vinden via een goede zoekmachine.
www.meteo.behttp://www.frankdeboosere.be/vragen/http://www.meteo.be/meteo/view/nl/91313-WeerWoorden.htmlhttp://www.weerkunde.be/downloads/handleiding.pdfhttp://www.nemokennislink.nl/publicaties/depressies-fronten-en-andere-neerslagproducerende-weersystemenhttp://www.nemokennislink.nl/publicaties/hoe-ontstaan-windstotenhttps://www.amnesty-international.be/wat-we-doen/thema/asiel-en-migratie?gclid=CMqtusqiv9MCFRMo0wodOywImghttp://www.vluchtelingenwerk.be
http://geogenie.deboeck.com/public/modele/geogenie/content/vademecum/Landschap5.pdfhttp://www.visitflanders.com/nl/bestemmingen/
http://voetafdruktest.wnf.nl/http://www.c2cplatform.be/node/22http://www.ovam.be/cradle-cradle-c2chttp://www.goodplanet.be/gsm-inzameling/docs/02_GSM-Levenscyclus-NL.pdfhttp://catapa.be/nlhttp://www.glo-be.be/nl/article-magazine/ambachtelijke-versus-industriele-mijnbouw-in-congo/http://www.11.be/artikels/item/q-a-grondstoffen-en-conflict-in-oost-congohttp://www.opeigenbodem.be/rt.php?id=ecologisch-fairtrade-textiel-labelshttp://schonekleren.nl/informatie/faq/vervuilinghttp://ecohuis.antwerpen.be/Ecohuis/Ecohuis-Hoofdnavigatie/Bewoners/Afvalpreventie-en-hergebruik.htmlwww.ikdoorgrondvlaanderen.be
http://www.proefjes.nl/https://www.technopolis.be/nl/zoeken/?q=waterhttp://www.wetenschapsforum.nl/index.php/topic/132357-werking-van-een-watertoren/http://www.kraanwater.nu/watweetjijvankraanwater/een-lijf-vol-water/functies-van-water/Pages/default.aspxhttps://www.dewatergroep.be/nl/content/75/watertorens.htmlhttp://www.natuurinformatie.nl/ndb.mcp/natuurdatabase.nl/i000195.htmlhttp://dier-en-natuur.infonu.nl/biologie/67590-water-meer-dan-h2o.htmlhttps://www.vmm.be/tipshttp://www.ikvanbinnen.nl/https://www.pidpa.be/afvalwater/aansluiting/gescheiden-riolering
http://educatie.ugent.be/elogebruik/leerpaden/erfelijkheid/genotype_en_fenotype.html
http://www.schooltv.nl/video/focus-op-biologie-erfelijke-eigenschappen/
http://www.seksualiteit.be/zwanger/vruchtbaarheid/de-bevruchting
http://erfelijkheid.nl/erfelijkheid/hoe-erf-je-iets
http://erfocentrum.nl/sites/default/files/Erfelijkheid%20in%20het%20kort_0.pdf
http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=2787
http://www.nemokennislink.nl/publicaties/genetische-modificatie
http://www.vib.be/nl/educatie/Documents/VIB_Brochure_Wat_is_biotechnologie.pdf
http://www.bioplek.org/6ath/6ath_evolutie.html
http://www.schooltv.nl/files/Letterlijke_tekst/2009/2009_t_WO_NTR_427470_evolutie01.pdf
https://nl.wikipedia.org/wiki/Wetenschappelijke_argumenten_voor_evolutie
http://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-basisprincipes-van-de-evolutietheorie
http://www.nemokennislink.nl/publicaties/darwins-evolutietheorie
http://www.schooltv.nl/video/bio-bits-bovenbouw-evolutie-genen-een-hoofdrol/#q=erfelijkheid