Voor elke component moet je op het examen aantonen dat je de volgende vaardigheden beheerst:
» Je kan actuele gebeurtenissen situeren in tijd, ruimte en domeinen van de samenleving;
» Je kan bepalen of iemand voor of tegen iets is en waarom;
» Je kan informatie halen uit tekst-, klank-, beeld- en audiovisuele bronnen. (ET 12)
» Je kan informatie begrijpen en verwerken.
» Je kan op grond van gerichte vragen (historische) informatie kritisch beoordelen. (ET 5, 3e leerjaar)
Als er geschreven bronnen gebruikt worden, zijn dit steeds Nederlandstalige bronnen.
In de volgende tabellen vind je wat je voor elke leerinhoud moet kunnen en wat je moet doen op het examen.
Let hierbij op de werkwoorden die gebruikt worden. We geven hieronder een omschrijving van elk werkwoord. Zo weet je precies hoe je je kan voorbereiden op het examen.
Benoemen betekent dat je letterlijk moet opsommen. Uitleggen betekent dat je over een begrip of situatie meer uitleg moet kunnen geven in je eigen woorden. Herkennen betekent dat je een begrip, kenmerk of situatie moet herkennen in opgegeven bronnen: een tekst, een formulier, een reglement, een brochure, een website…. Afleiden betekent dat je aan de hand van een gerichte vraag iets in een bron moet opzoeken. Invullen betekent dat je een formulier correct moet invullen. Ordenen betekent feiten in de juiste volgorde zetten van oud naar nieuw. Situeren in de tijd betekent dat je een gebeurtenis in de juiste eeuw kan plaatsen. Vergelijken betekent dat je gelijkenissen en verschillen kan geven. Conclusies trekken betekent dat je cijfers moet bekijken en daar een betekenis moet aan geven. Beoordelen betekent dat je je eigen mening moet geven over een bepaalde situatie.
1 Je staat op eigen benen
1.1 Je bent op zoek naar een job
De fasen in een zoektocht naar een job bespreken
- taken van de VDAB en de RVA benoemen, uitleggen en herkennen in voorbeelden
- je juist inschrijven bij de VDAB
- formulieren van de VDAB en de RVA op een correcte manier invullen
- de begrippen beroepsinschakelingsuitkering, beroepsinschakelingstijd, loopbaan(begeleiding), knelpuntberoep, solliciteren, uitzendkantoor, werkzoekende uitleggen en herkennen in voorbeelden
- gericht informatie opzoeken op de website van de VDAB en de RVA
Vacatureberichten analyseren
gegevens halen uit vacatureberichten zoals soort werk, omschrijving van de job, profiel, diplomavereisten, contract, werktijdregeling,….
Andere vormen van onderwijs en opleiding bespreken
taken van CVO’s en SYNTRA in gegeven voorbeelden herkennen
1.2 Je bent aan het werk
Begrippen in verband met werk bespreken
- de begrippen arbeidsovereenkomst, extralegale voordelen, loon, werkgever en werknemer uitleggen en herkennen in voorbeelden
- soorten arbeidsovereenkomsten op basis van duur, de omvang van de prestaties en het soort werk vergelijken en herkennen in voorbeelden
- de begrippen zelfstandige, werknemer en overheidspersoneel herkennen in voorbeelden
De gegevens op een loonbriefje analyseren
brutoloon, nettoloon, belastbaar loon, bijdrage sociale zekerheid en bedrijfsvoorheffing op een loonbriefje herkennen
1.3 Je wordt beschermd tijdens je job
- de namen van de drie overkoepelende vakbonden: ACV, ABVV en ACLVB herkennen
- de taak en de functie van vakbonden uitleggen en herkennen in voorbeelden
- gericht informatie opzoeken op de website van een vakbond
Het arbeidsreglement bespreken
informatie uit een arbeidsreglement afleiden uit voorbeelden, zoals arbeidsduur, wettelijke feestdagen, wat je moet doen in geval van ziekte….
Rechten en plichten tijdens ziekte bespreken
- het begrip arbeidsongeschiktheid herkennen
- de taak van instellingen zoals het RIZIV en het ziekenfonds uitleggen
- de werking van de terugbetalingen van ziektekosten uitleggen en herkennen in voorbeelden
- de begrippen globaal medisch dossier, maximumfactuur en remgeld herkennen in voorbeelden
- de ziekteverzekering, de hospitalisatieverzekering en de zorgverzekering met elkaar vergelijken
- informatie afleiden uit documenten over rechten en plichten bij ziekte zoals brochures, websites,….
de 3 pensioenpijlers (wettelijk pensioen, aanvullend pensioen en individueel pensioenspaarplan) herkennen in voorbeelden en vergelijken
1.4 Je bent (tijdelijk) niet aan het werk
Het OCMW en het CAW bespreken
- taken en doelpubliek van het CAW en het OCMW uitleggen, herkennen in voorbeelden en vergelijken
- mogelijkheden voor mensen met financiële problemen uitleggen en herkennen in voorbeelden
- begrippen zoals bestaanszekerheid, leefloon, schuldbemiddeling, sociale lening, sociaal verhuurkantoor uitleggen en herkennen in voorbeelden
De werkloosheidsuitkering bespreken
- de belangrijkste plichten van een werkzoekende benoemen
- de elementen die een invloed hebben op de berekening van de werkloosheidsuitkering herkennen
1.5 Je gaat op eigen benen staan
Huren van een woning bespreken
- het begrip woninghuurovereenkomst herkennen
- informatie uit een woninghuurovereenkomst afleiden
Kopen van een woning bespreken
- begrippen zoals brandverzekering, domicilie, EPC-waarde, hypothecaire lening of krediet, renovatiepremie, schuldsaldoverzekering, vastgoed, vergunning herkennen in voorbeelden
- de rol van een immokantoor (of vastgoedmakelaar) en een notaris bij de aankoop en verkoop van een woning uitleggen
- instellingen benoemen waar je met klachten of vragen terecht kan zoals de Huurdersbond, het Vlaams Woningsfonds, de VREG…
- zoekertjes op immowebsites analyseren
- formulier voor een verzekering correct invullen
- in formulieren de verzekeringsmaatschappij (=verzekeraar), de verzekerde en de verzekeringsnemer herkennen
- diefstalverzekering en verzekering burgerlijke aansprakelijkheid privé leven uitleggen en herkennen in voorbeelden
- de begrippen franchise en polis uitleggen en herkennen in voorbeelden
- de begrippen personenbelasting en BTW herkennen
- begrippen zoals (digitale) belastingsaangifte, netto belastbaar inkomen uitleggen en herkennen in voorbeelden
De bank en betaalmiddelen bespreken
- betaalmiddelen zoals cash, debetkaart, kredietkaart, overschrijving, domiciliëring, permanente opdracht, SMS en apps vergelijken en herkennen in voorbeelden
- taken van de bank benoemen en herkennen in voorbeelden
- risico’s op het kopen op afbetaling uitleggen en herkennen in voorbeelden
Rijbewijs en auto bespreken
- conclusies trekken uit cijfers in verband met verkeersdoden en –gewonden
- het Europees aanrijdingsformulier correct lezen, invullen en controleren aan de hand van een concrete situatie
- de elementen die een invloed hebben op de berekening van de autoverzekering en de verkeersbelasting herkennen in voorbeelden
1.6 Je start een gezin
Samenlevingsvormen bespreken: huwelijk, wettelijk of feitelijk samenwonen
deze verschillen tussen samenlevingsvormen herkennen: partners, formaliteiten (wat moet je doen?), beëindiging of echtscheiding
Rechten en plichten rond zwangerschap en geboorte bespreken
- formulieren voor aanvraag van gezinsbijslagen zoals kinderbijslag, kraamgeld of adoptiepremie correct lezen en invullen
- het begrip kinderbijslag herkennen
- instellingen benoemen waar je met vragen terecht kan zoals Child Focus, FAMIFED, Gezinsbond, huisarts, instellingen voor kraamzorg, Kind en gezin, Opvoedingswinkel, Tele-Onthaal, Sensoa
- borstvoedingsverlof, moederschapsverlof, ouderschapsverlof, vaderschapsverlof vergelijken en herkennen in voorbeelden
1.7 Je komt in aanraking met het gerecht
Rechtbanken in België bespreken
- de indeling van de rechtbanken aan de hand van een gegeven schema verbinden met concrete voorbeelden
- soorten misdrijven en straffen uitleggen en herkennen in voorbeelden
- taken van een advocaat, het parket (=Openbaar Ministerie) en een rechter uitleggen en herkennen in voorbeelden
Vormen van geweld bespreken
- vormen van geweld zoals brandstichting, carjacking, discriminatie, hooliganisme, inbraak, incest, partnergeweld, pedofilie, pesten, racisme, sexting, stalking, steaming, terrorisme, vandalisme en verkeersagressie herkennen in voorbeelden
- oorzaken en oplossingen van geweld uitleggen, herkennen in voorbeelden en beoordelen
1.8 Je gaat verstandig om met media
Informatie door de media bespreken
- aan de hand van gegeven bronnen uitleggen hoe de media ons informeren en beïnvloeden
- de betrouwbaarheid van (digitale) informatie aan de hand van criteria beoordelen
- de balans tussen privacy en informatie in concrete voorbeelden beoordelen
de invloed en de gevolgen van sociale media uitleggen en herkennen in voorbeelden
2 Je leeft in België
2.1 België en het verleden
Indeling van de geschiedenis in 7 periodes bespreken
- een gebeurtenis of afbeelding verbinden aan de juiste periode: prehistorie, oude nabije oosten, klassieke oudheid, middeleeuwen, nieuwe tijd, nieuwste tijd of eigen tijd
- een jaartal verbinden aan de juiste eeuw en het juiste millennium
- een gebeurtenis aanduiden op een tijdsbalk
Ontstaan van België bespreken
- het ontstaan van België situeren in de tijd
- uitleggen dat België een constitutionele parlementaire monarchie is
- uitleggen dat België een democratische rechtsstaat is
- de begrippen grondwet en scheiding der machten uitleggen en herkennen in voorbeelden
- de veranderingen in het kiesstelsel (cijnskiesrecht, meervoudig, enkelvoudig en vrouwenstemrecht) uitleggen en ordenen in de tijd
- de sociale strijd in de 19e eeuw uitleggen en herkennen in voorbeelden
De drie industriële revoluties bespreken
- uitvindingen, energiebronnen, kenmerken van de drie revoluties ordenen en vergelijken
- gevolgen van die revoluties beoordelen
Cultureel erfgoed in België bespreken
- het begrip cultureel erfgoed uitleggen en herkennen in voorbeelden
- cultureel erfgoed uit je omgeving benoemen en verbinden aan de juiste historische periode/de juiste soort erfgoed
- het belang van het bewaren van cultureel erfgoed benoemen
- de rol van de UNESCO uitleggen en herkennen in voorbeelden
2.2 België als federale staat
De federale staat bespreken
- de indeling van België in gemeenschappen en gewesten benoemen op een kaart
- de redenen waarom er gemeenschappen en gewesten zijn in België uitleggen
- onderwerpen uit de Belgische actualiteit uitleggen en herkennen in voorbeelden
- moeilijkheden en gevolgen van het beleid in België uitleggen en herkennen in voorbeelden (beleid over bijv. onderwijs, verkeer, migratie, gerecht, veiligheid, gezondheid, werk….)
2.3 België als democratische rechtsstaat
De democratische rechtsstaat bespreken
- weten om de hoeveel tijd er Vlaamse, federale en Europese verkiezingen zijn
- voorwaarden waaraan je moet voldoen om te mogen stemmen benoemen
- uitleggen hoe je geldig kan stemmen
- coalitie, (in)formateur, kiesplicht, lijsttrekker, meerderheid, opkomstplicht, oppositie, oproepingsbrief, referendum, volmacht, zetelverdeling herkennen in voorbeelden
- wetgevende en uitvoerende macht op Vlaams en federaal niveau benoemen
- standpunten uit de actualiteit verbinden aan de juiste Vlaamse politieke partijen of zelf standpunten geven
- de huidige eerste minister en de Vlaamse minister-president benoemen en herkennen op een foto
2.4 België als welvaartstaat
De sociale zekerheid bespreken
- de financiering van de sociale zekerheid uitleggen
- het doel en het belang van de sociale zekerheid uitleggen
De moeilijkheden van het huidig systeem van de sociale zekerheid bespreken
- moeilijkheden herkennen in voorbeelden of zelf voorbeelden geven
- oorzaken en gevolgen van de hoge uitgaven en de beperkte inkomsten van de sociale zekerheid uitleggen en herkennen in voorbeelden
- oorzaken en oplossingen van werkloosheid uitleggen en herkennen in voorbeelden
3 Je leeft in de wereld
De Eerste en de Tweede Wereldoorlog bespreken
- het probleem, de feiten, de oorzaken en de gevolgen van die oorlogen uit gegeven bronnen of kaarten afleiden
- belangrijke feiten uit die oorlogen chronologisch ordenen
- de oorlogsvoering uit die oorlogen vergelijken met elkaar en met de huidige oorlogsvoering
- bronnen in het juiste ‘kamp’ plaatsen
- de oorzaken, de feiten en de gevolgen van de holocaust uit gegeven bronnen afleiden
Hedendaagse conflicten bespreken
- het probleem, de feiten, de oorzaken, de gevolgen en de mogelijke oplossingen van die conflicten uit gegeven bronnen afleiden
- deze bronnen beoordelen
De rol van de EU en de VN bespreken
- het doel en het belang van de VN en de EU uitleggen, herkennen in voorbeelden en beoordelen
- de belangrijkste bestuursorganen van de VN verbinden aan voorbeelden: VN-Veiligheidsraad, Algemene Vergadering en de gespecialiseerde organisaties zoals UNESCO, WHO, UNHCR, UNICEF
- de belangrijkste bestuursorganen van de EU aan de hand van een gegeven schema verbinden aan voorbeelden: de Europese Raad, de Raad van Europa, de Europese Commissie, het Europees parlement
- actuele thema’s waar de EU zich mee bezighoudt herkennen in voorbeelden
- de invloed van de EU op ons dagelijks leven uitleggen en herkennen in voorbeelden
Culturele globalisering bespreken
- de rol van multinationals in globalisering uitleggen en herkennen in voorbeelden
- wederzijdse invloed van culturen herkennen in voorbeelden
- verschillen en gelijkenissen in culturen herkennen in voorbeelden
Mondiale ongelijkheid bespreken
- oorzaken en mogelijke oplossingen voor mondiale ongelijkheid uitleggen en herkennen in voorbeelden
- kenmerken van derdewereldlanden herkennen in voorbeelden
- acties en campagnes van NGO’s en andere organisaties herkennen in voorbeelden en beoordelen
- begrippen zoals analfabetisme, fair trade, kindersterfte, lageloonlanden, levensverwachting, NGO, ontwikkelingsgraad uitleggen en herkennen in voorbeelden
- conclusies trekken uit cijfers over de kenmerken van mondiale ongelijkheid