In de volgende tabellen vind je wat je voor elke leerinhoud moet kennen en wat je moet kunnen of doen op het examen om te bewijzen dat je dat kan. Hieronder vind je een korte omschrijving van de leerinhouden.
In het hoofdstuk ‘de aarde in het heelal’, maken we kort kennis met kosmografie. We gaan op zoek naar de plaats van de aarde in het zonnestelsel en het heelal.
In ‘de bewegingen van de aarde’, de aardrotatie en aardrevolutie, bestudeer je deze bewegingen met extra focus op de gevolgen die dit voor ons dagelijks leven op aarde heeft.
Daarna bestuderen we onze planeet in het hoofdstuk ‘ontstaan en evolutie van landschappen’. Je leert er dat landschappen op aarde het resultaat zijn van een samenwerking van inwendige en uitwendige krachten. Spectaculaire inwendige processen zoals platentektoniek, aardbevingen en vulkanisme leggen de basis voor onze landschappen. Uitwendige processen van verwering, erosie en afzettingen zorgen voor de afwerking.
Bij ‘de geologische tijdschaal’ leer je enkele mijlpalen in de geschiedenis van de aarde in de tijd situeren. Het is hier niet de bedoeling om een uitgebreid overzicht van de aardse geschiedenis te kennen, maar wel een aantal ‘kapstokken’ waar je de kennis omtrent het ontstaan van de aarde en haar landschappen kan aan ophangen.
Bij ‘het West-Europese weer’ bestuderen we de atmosfeer. Via weerberichten en weerkaarten leer je allerlei weerfenomenen over temperatuur, neerslag, wind, luchtdruk,.. verklaren. Het is de bedoeling dat je uit een weerkaart zelfs een eenvoudige weersvoorspelling kan maken.
Om onze eigen omgeving beter te begrijpen bestudeer je ‘ruimtelijke ordening in Vlaanderen. Allerlei ruimtelijke problemen en spanningen in Vlaanderen waar je dagelijks mee te maken krijgt, zoals het fileprobleem, het verlies van open ruimte,… komen aan bod. Je gaat ook na hoe de overheid hiervoor oplossingen aanreikt. Je leert thuis werken met het geografisch informatiesysteem van Geopunt. Deze kennis en vaardigheden leer je in te zetten om voor ruimtelijke problemen duurzame oplossingen aan te reiken.
Tot slot kijk je weer over de grenzen heen en bestudeer je enkele wereldwijde problemen. We noemen ze ‘geopolitieke situaties’. Voorbeelden zijn: het wereldvoedselprobleem, de klimaatverandering, de uitputting van de grondstoffen, het migratievraagstuk,.. Allemaal brandend actuele thema’s, dus. De studie hiervan zal je blikveld verruimen en bijdragen aan je vorming tot een echte wereldburger.
Neem het leerstofoverzicht heel grondig door.
In de tabel geven we eerst een omschrijving van elk werkwoord. Zo weet je precies hoe je je kan voorbereiden op het examen.
Veel succes
kennis in eigen woorden weergeven (waarbij wetenschappelijke terminologie en notatie correct worden toegepast)
een juiste wetenschappelijke benaming geven voor een begrip, voorwerp, structuur
herkennen / situeren / aflezen
kennis verbinden aan gegeven bronmateriaal
toelichten/uitleggen/interpreteren
gegeven informatie (afbeelding, tekst,... ) verduidelijken en uitleggen.
een specifiek voorbeeld van een algemeen concept of principe geven
verschillen en overeenkomsten tussen twee of meer objecten, structuren, ideeën, problemen of situaties
een berekening maken en hierbij correct gebruik maken van wetenschappelijke terminologie, symbolen, SI-eenheden en wetenschappelijke notatie
oorzaken en gevolgen geven, motieven geven, motiveren waarom
verband(en) leggen tussen …
verbanden leggen tussen verschillende leerstofonderdelen, ideeën, problemen of situaties.
De aarde in het heelal
De aarde in het zonnestelsel
De structuur van het zonnestelsel beschrijven en toelichten
De hemellichamen in ons zonnestelsel op bronmateriaal herkennen en hun kenmerken toelichten
De positie van de aarde in het zonnestelsel toelichten
De astronomische eenheid beschrijven
Afstanden in het zonnestelsel berekenen aan de hand van de astronomische eenheid
De maan als een satelliet van de aarde toelichten
De aarde in het Melkwegstelsel
De structuur van het Melkwegstelsel toelichten
De positive van de aarde in het Melkwegstelsel toelichten
Een lichtjaar definiëren
Afstanden in het zonnestelsel en het Melkwegstelsel berekenen aan de hand van het lichtjaar
De structuur van het heelal beschrijven
De positie van de aarde in het heelal beschrijven
De bewegingen van de aarde
De zin en de duur van de aardrotatie toelichten
De dagboog van de zon aan de hemelkoepel op het noordelijk en zuidelijk halfrond beschrijven
Het gradennet beschrijven aan de hand van de rotatie-as van de aarde
De afplatting van de aarde beschrijven en toelichten
De afbuiging van winden en zeestromen beschrijven
De afwisseling van dag en nacht beschrijven
Het gebruik van zomer- en wintertijd toelichten
De tijdverschillen op aarde aan de hand van de tijdzones van een kaart aflezen
Het voorkomen van getijden beschrijven
De zin en de duur van de aardrevolutie beschrijven
De veranderlijke afstand aarde-zon toelichten
De verschillen in dag- en nachtlengte in een jaar beschrijven voor het noordelijk en voor het zuidelijk halfrond
De dagboog van de zon aan de hemelkoepel beschrijven bij het begin van de seizoenen voor een plaats op het noordelijk en het zuidelijk halfrond
De seizoenen als een gevolg van de aardrevolutie beschrijven en toelichten
Ontstaan en evolutie van landschappen
Aan de hand van typisch fysisch-geografische landschappen:
- schildvulkanen en stratovulkanen herkennen en hun kenmerken benoemen
- het voorkomen van vulkanische gebieden op kaart situeren
Epicentrum en hypocentrum definiëren en herkennen
Het voorkomen van aardbevingsgebieden op een kaart situeren
Aan de hand van typisch fysisch-geografische landschappen:
- de tektonische platen van een kaart aflezen
- reliëfvormen zoals ritsen of ruggen, diepzeetroggen, continentale platformen, kustgebergten en continentale gebergten situeren en beschrijven en herkennen
Aan de hand van typisch fysisch-geografische landschappen:
- De beweging van de platen als een gevolg van de zwaartekracht, de rugduwkracht en de subductietrekkracht verklaren
- De verschillende soorten plaatbewegingen beschrijven
De gevolgen van de platentektoniek
De spreiding van aardbevingen en vulkanisme aan de hand van de plaatbewegingen verklaren
Het ontstaan van de ritsen of ruggen, diepzeetroggen, continentale platformen, kustgebergten en continentale gebergten verklaren
De Grand Canyon langs de Colorado-rivier
Aan de hand van typisch fysisch-geografische landschappen
- de begrippen verwering, erosie en sedimentatie toelichten
- de exogene processen langs de Grand Canyon benoemen en verklaren
- het verband tussen verschillende exogene processen langs de Grand Canyon verklaren
- de landschapsvormende processen langs de Grand Canyon situeren op de geologische tijdschaal
Gletsjerlandschappen in Europa
Aan de hand van typisch fysisch-geografische landschappen:
- de exogene processen in een gletsjerslandschap benoemen
- het verband tussen verschillende exogene processen in een gletsjerlandschap verklaren
- de landschapsvormende processen in een gletsjerlandschap situeren op de geologische tabel
Aan de hand van typisch fysisch-geografische landschappen:
- exogene processen in de Belgische kustvlakte benoemen
- de landschapsvormende processen in de Belgische kustvlakte situeren op de geologische tijdschaal
De geologische tijdschaal
Indeling van de geologische tijd
De begrippen era, hoofdtijdperk en periode beschrijven.
Het ontstaan van de eerste oceanen en de atmosfeer op de geologische tijdschaal situeren
De Caledonische, Hercynische en Alpiene plooiingsfase of orogenese op de geologische tijdschaal situeren
De belangrijkste massa-extincties op de geologische tijdschaal situeren
De biologische Big Bang en de vorming van Pangea op de geologische tijdschaal situeren
De belangrijkste klimaatveranderingen op de geologische tijdschaal situeren
Het West-Europese weer
Aan de hand van een weerbericht of weerkaart
- de temperatuur van een plaats aflezen
- de temperatuur van een plaats aan de hand van geografische omstandigheden (vb. geografische ligging, invloed van de zeeën, reliëf, hellingsgraad,..) verklaren
- de temperatuur van een plaats aan de hand van atmosferische omstandigheden (vb. bewolking, aangevoerde luchtsoort, menselijke invloed,…) verklaren
Aan de hand van een weerbericht
- het ontstaan van wolken verklaren
- wolken van de Cirrus-, Cumulus- of Stratusfamilie op beeldmateriaal herkennen
De wolken- en neerslagzones situeren op een weerkaart en een satellietbeeld
Aan de hand van een weerbericht:
- de drukgebieden op bronmateriaal situeren
- de windrichting op weerkaarten bepalen
- de windkracht van een plaats op een weerkaart verklaren
Aan de hand van een weerbericht of weerkaart
- fronten op een weerkaart en een satellietbeeld situeren
- de weerfenomenen bij de doortocht van een frontensysteem verklaren
Een eenvoudige West-Europese weerkaart interpreteren
Een West-Europees weerbericht op een weerkaart situeren
Een eenvoudige weervoorspelling maken
Ruimtelijke ordening in Vlaanderen
De ruimtegebruikskaart van Vlaanderen
Stedelijke gebieden, buitengebieden en verbindingsgebieden, economische netwerken en poorten op kaarten en beeldmateriaal situeren
Spanningen tussen verschillende ruimtegebruikers illustreren
De oorzaken van de verstedelijking toelichten
De gevolgen van verstedelijking illustreren
Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen
De hoofddoelstellingen waarop het structuurplan steunt illustreren
Het beleidsplan ruimte Vlaanderen
De duurzaamheid van de principes van het ruimtelijk beleidsplan Vlaanderen illustreren
GIS, geografische informatiesystemen
Het begrip GIS toelichten
Voorbeelden en toepassingen van GIS opsommen
Een plaats of regio situeren op de kaarten en satellietbeelden in Geopunt
Geografische informatie over een plaats of regio opzoeken in Geopunt
Geografische informatie over een plaats of regio opslaan in kaartlagen in een kaartvoorstelling in Geopunt
Het lokaliseren, opzoeken van informatie en maken van een kaartvoorstelling in Geopunt toelichten
Aan de hand van een kaartvoorstelling in Geopunt verbanden tussen kaartlagen illustreren
Met kaartvoorstellingen uit Geopunt oplossingen voor een ruimtelijk probleem toelichten
Wisselwerking tussen ruimtelijke aspecten en actuele geopolitieke situaties
Het begrip ecologische voetafdruk toelichten
Verschillen in ecologische voetafdruk
De verschillen in ecologische voetafdruk tussen regio's en in de tijd verklaren
Mogelijkheden om de ecologische voetafdruk te verkleinen toelichten
het natuurlijk broeikaseffect
Het natuurlijk broeikaseffect als een noodzaak voor het huidige ecosystem aarde toelichten
De oorzaken van de klimaatverandering toelichten
Terugkoppelingsmechanismen in de klimaatverandering illustreren.
Recente natuurverschijnselen in verband brengen met de klimaatverandering, zoals hogere temperaturen, overstromingen, orkanen…
Oplossingen om de klimaatverandering af te remmen toelichten
Ongelijke voedselverdeling in de wereld
Aan de hand van bronnenmateriaal:
- de ongelijke voedselverdeling illustreren
- Het verband tussen de ongelijke voedselverdeling en de bevolkingsevolutie illustreren
- andere oorzaken van ondervoeding en overvoeding toelichten
- de gevolgen van ongelijke voedselverdeling in de wereld toelichten
- mogelijke oplossingen voor de ongelijke voedselverdeling toelichten
Aan de hand van bronnenmateriaal de globalisering toelichten
Het verband tussen de bevolkingsevolutie en de globalisering illustreren
Voor- en nadelen van de globalisering toelichten
Aan de hand van bronmateriaal de uitputting van de grondstoffen toelichten
Oplossingen om het grondstoffentekort tegen te gaan toelichten
Aan de hand van bronnenmateriaal de huidige migratiestromen toelichten
Het verband tussen bevolkingsevolutie en migratiestromen toelichten
Andere push- en pullfactoren als oorzaken van migratiestromen toelichten
Dwarsverbanden tussen actuele geopolitieke situaties
Voorbeelden van dwarsverbanden zijn onder andere:
- Klimaatopwarming veroorzaakt migratie/migratie versterkt de klimaatopwarming
- Economische evoluties beïnvloeden de klimaatverandering, de globalisering, het grondstoffenprobleem, ..
Aan de hand van bronmateriaal toelichten hoe de actuele geopolitieke situaties met elkaar verband houden, elkaar versterken of tegenwerken. De dwarsverbanden tussen deze geopolitieke situaties kunnen wederzijds zijn.