Economie geeft je een beeld van de maatschappij vanuit een specifieke invalshoek. Het gaat meer bepaald over de manier waarop we keuzes maken om, met de beperkte middelen waarover we beschikken, onze wensen te vervullen. Economie bestudeert de wijze waarop de maatschappij haar schaarse middelen beheert.Dat kan vanuit het standpunt van de maatschappij als geheel of vanuit het standpunt van kleinere eenheden zoals een onderneming of een consument.In deze vakfiche vind je de twee aspecten verdeeld over 2 deelvakken: algemene economie en bedrijfseconomie.In algemene economie bestudeer je de economische wereld vanuit een actuele sociaal-economische invalshoek. Je leert de bouwstenen kennen van het economische systeem, namelijk de bedrijven, de gezinnen, de overheid, de financiële markt, het buitenland... Je leert wat hun rol is en hoe ze met elkaar verbonden zijn. Je leert economische mechanismen begrijpen en analyseren zoals koopkracht, inflatie, bruto nationaal product, overheidsingrepen, internationale handel en samenwerking.In algemene economie leer je de maatschappelijke fenomenen begrijpen en ze kritisch beoordelen. Om dit vak onder de knie te krijgen, volg je de dagelijkse economische nieuwsberichten. Bekijk je cursus niet los van de realiteit maar koppel voortdurend terug naar de actualiteit.In het examen zal je daarom vaak casussen krijgen in de vorm van actuele krantenartikels, statistieken of situatieschetsen waarin je antwoorden moet zoeken op vragen over een bepaald sociaal-economisch gebeuren.In bedrijfseconomie bestudeer je het bedrijfsleven en het bedrijfsbeleid. Je leert de bedrijfsacties begrijpen, plannen, de gevolgen ervan inschatten, uitvoeren en beoordelen. Je leert hoe je een onderneming moet opstarten en welke organisatievormen je kan kiezen. Je leert de basiselementen kennen van marketing-, personeels- en financieel beleid. Je analyseert investeringsbehoeften en beoordeelt de mogelijke investeringsvormen. Je leert hoe je als ondernemer je voorraden plant en je prijzen bepaalt. Je leert waarvoor een jaarrekening dient en hoe je ze kan beoordelen.In dit vak gaat het niet alleen over begrippen kennen, maar vooral over beslissingen nemen en beslissingen verantwoorden op basis van berekeningen, sterkte/zwakte-analyses en procedures.Bedrijfseconomie leert je het bedrijfsleven kennen maar maakt je ook bewust van de rol die je als consument en werknemer hebt en hoe je die rol invult.Voor dit vak kan je veel opsteken door je directe leefwereld erbij te betrekken en je voortdurend vragen te stellen. Ben ik geschikt als ondernemer? Wat doet iemand met die functie? Waarom is die reclame zo gemaakt? Waarom verkoopt die winkel enkel dit product? Is dit product 'duurzaam' gemaakt? Is dat bedrijf financieel gezond?Ook in dit examen zal je vaak casussen krijgen die verband houden met de verschillende aspecten van het bedrijfsleven en waarin je antwoorden moet zoeken op vragen over bedrijfsbeleid.De leerinhouden van algemene economie en bedrijfseconomie zijn erop gericht dat je :» de maatschappij met de onderlinge verbanden begrijpt» ideeën kan evalueren op hun sterktes en zwaktes» je bewust bent van je eigen rol in de maatschappij of in het bedrijf» feiten onderscheidt van opinies» inziet dat maatschappelijke problemen naast een economisch ook een sociologisch en ethisch aspect hebben» het nut van bedrijfsanalyses begrijpt» voorbereid wordt op verdere studies en op je beroepsloopbaan.
de verschillende huishoudingen in de economische kringloop:» gezinnen» bedrijven» financiële instellingen» overheid» buitenland
» de verschillende huishoudingen beschrijven en illustreren
de onderlinge verbanden tussen de huishoudingen» goederen- en dienstenstromen» geldstromen
» in een gegeven economische kringloop de goederen- en dienstenstromen en geldstromen benoemen en illustreren» in de economische kringloop gegeven voorbeelden van geld- en goederenstromen onderbrengen en toelichten
het begrip markt
» dit begrip definiëren
de vraag en de vraagcurve» de begrippen afzet en omzet» de begrippen vraag en vraagcurve» de grafische weergave van de vraagcurve » het verloop van de vraagcurve » de beweging langs/op de vraagcurve » de verschuiving van de vraagcurve
» deze begrippen benoemen en definiëren » de vraag grafisch voorstellen op basis van cijfergegevens » het verloop van de vraagcurve toelichten » bewegingen langs/op de vraagcurve herkennen, benoemen en toelichten» verschuivingen van de vraagcurve herkennen, benoemen en toelichten
het aanbod en de aanbodcurve» de begrippen aanbod en aanbodcurve » de grafische weergave van de aanbodcurve » het verloop van de aanbodcurve » de beweging langs/op de aanbodcurve» de verschuiving van de aanbodcurve
» deze begrippen benoemen en definiëren » het aanbod grafisch voorstellen op basis van cijfergegevens » het verloop van de aanbodcurve toelichten » bewegingen langs/op de aanbodcurve herkennen, benoemen en toelichten» verschuivingen van de aanbodcurve herkennen, benoemen en toelichten
het marktevenwicht» de begrippen marktprijs en -hoeveelheid» de grafische voorstelling van het marktevenwicht » de berekening van de evenwichtsprijs en -hoeveelheid» het prijsmechanisme: de wet van vraag en aanbod
» deze begrippen benoemen en definiëren» het marktevenwicht grafisch voorstellen en toelichten op basis van een gegeven casus» de evenwichtsprijs en -hoeveelheid grafisch afleiden op basis van een gegeven casus» de evenwichtsprijs en -hoeveelheid berekenen op basis van een gegeven casus» de wet van vraag en aanbod beschrijven, grafisch illustreren en toelichten
de factoren die de marktprijs beïnvloeden» de factoren die de vraag beïnvloeden: het aantal consumenten, het inkomen van de consumenten, de voorkeur van de consumenten en de prijs van een ander goed» factoren die het aanbod beïnvloeden: het aantal producenten en de kosten voor de producenten
» deze factoren benoemen, toelichten en illustreren» de invloed van deze factoren op de vraag grafisch voorstellen en toelichten» de invloed van deze factoren op het aanbod grafisch voorstellen en toelichten» de wijze waarop deze factoren de marktprijs beïnvloeden afleiden en verklaren op basis van een gegeven casus
de prijselasticiteit van vraag en aanbod» het begrip prijselasticiteit» het belang van de prijselasticiteit» de formules voor de prijselasticiteit van de vraag en het aanbod» de berekening van de prijselasticiteit van de vraag en het aanbod» het verband tussen de prijselasticiteit van de vraag en de omzet
» dit begrip definiëren» dit belang beschrijven en toelichten» deze formules weergeven in symbolen en in woordenDe formule voor prijselasticiteit die gebruikt wordt, isEp=verandering in vraag (%)verandering in prijs (%)OFEp=q2−q1(q2+q12)p2−p1(p2+p12)» deze prijselasticiteit berekenen en interpreteren op basis van een gegeven casus» het effect van een prijswijziging op de omzet beschrijven en verklaren aan de hand van de prijselasticiteit van de vraag op basis van een gegeven casus
de inkomenselasticiteit» het begrip inkomenselasticiteit» het belang van de inkomenselasticiteit» de formule voor de inkomenselasticiteit» de berekening van de inkomenselasticiteit
» dit begrip definiëren» dit belang beschrijven en toelichten» deze formule weergeven in symbolen en in woorden en deze formule interpreteren» deze inkomenselasticiteit berekenen en interpreteren op basis van een gegeven casus
de prijsvorming op de markt met volkomen concurrentie of competitieve markt» de kenmerken van de markt met volkomen concurrentie» de prijsvorming door de wet van vraag en aanbod » de effectenbeurs als voorbeeld van een markt met volkomen concurrentie
» deze kenmerken beschrijven en toelichten» een markt met volkomen concurrentie herkennen op basis van een gegeven casus» deze prijsvorming beschrijven en toelichten» deze prijsvorming door de wet van vraag en aanbod grafisch voorstellen en toelichten» motiveren waarom de effectenbeurs een goed voorbeeld is van een markt met volkomen concurrentie
de prijsvorming bij het monopolie» kenmerken van het monopolie » prijsvorming bij het monopolie
» deze kenmerken beschrijven en toelichten» een monopolie herkennen op basis van een gegeven casus» deze prijsvorming beschrijven en toelichten» deze prijsvorming grafisch voorstellen en toelichten
de prijsvorming bij het oligopolie» de kenmerken van het oligopolie » prijsvorming bij het oligopolie
» deze kenmerken beschrijven en toelichten» een oligopolie herkennen op basis van een gegeven casus» deze prijsvorming beschrijven en toelichten» deze prijsvorming grafisch voorstellen en toelichten
de prijsvorming bij monopolistische concurrentie» kenmerken van monopolistische concurrentie » prijsvorming bij monopolistische concurrentie
» deze kenmerken beschrijven en toelichten» monopolistische concurrentie herkennen op basis van een gegeven casus» deze prijsvorming beschrijven en toelichten» deze prijsvorming grafisch voorstellen en toelichten
het prijsbeleid van de overheid» de vormen van prijsbeleid:
» deze vormen van prijsbeleid benoemen, beschrijven en toelichten » het belang van prijsbeleid beschrijven en toelichten » dit principe grafisch voorstellen en toelichten op basis van een gegeven casus
inflatie en deflatie» de begrippen inflatie en deflatie » de oorzaken van inflatie en deflatie
» deze begrippen definiëren en toelichten» het onderscheid tussen inflatie en deflatie beschrijven en toelichten» deze oorzaken van inflatie en deflatie benoemen en toelichten » deze gevolgen benoemen en toelichten» deze oorzaken en gevolgen afleiden uit een gegeven casus en toelichten» de verschillende middelen om inflatie of deflatie te bestrijden benoemen en toelichten» de toegepaste bestrijdingsmiddelen van inflatie of deflatie afleiden uit een gegeven casus en toelichten
de prijsindexatie» het begrip prijsindexatie» het belang van de prijsindexatie» het indexcijfer van de consumptieprijzen en de gezondheidsindex:
» dit begrip beschrijven en toelichten» dit belang beschrijven en toelichten » deze begrippen beschrijven en toelichten» dit belang beschrijven en toelichten» deze procedure om te komen tot het indexcijfer van de consumptieprijzen beschrijven en toelichten» dit begrip beschrijven en toelichten» dit belang beschrijven en toelichten » de indexcijfers, uitgedrukt in punten en in percenten, berekenen en interpreteren op basis van een gegeven casus» dit begrip beschrijven en toelichten» dit belang beschrijven en toelichten » dit begrip beschrijven en toelichten» dit belang beschrijven en toelichten» deze negatieve gevolgen van de indexaanpassing beschrijven» dit verband beschrijven en toelichten
het begrip arbeidsmarkt
de vraag naar arbeid:» het begrip arbeidsvraag » als afgeleide vraag » bepalende factoren van de vraag naar arbeid:
» dit begrip definiëren» de vragers van arbeid afleiden op basis van een gegeven casus» motiveren waarom de vraag naar arbeid een afgeleide vraag is» deze factoren benoemen en toelichten» deze factoren afleiden uit een gegeven casus en toelichten» het begrip arbeidsproductiviteit benoemen en toelichten» het verband tussen arbeidsproductiviteit en de vraag naar arbeid beschrijven en toelichten» gegevens over de arbeidsproductiviteit afleiden uit een gegeven casus en toelichten
het aanbod van arbeid:» het begrip arbeidsaanbod» de factoren die het arbeidsaanbod bepalen
» dit begrip definiëren» deze factoren benoemen en toelichten» deze factoren afleiden uit een gegeven casus of uit statistieken en toelichten » deze begrippen definiëren» deze begrippen herkennen en benoemen» de evoluties in de beroepsbevolking, de inactieve bevolking, het aantal werkenden en werklozen afleiden uit statistieken en toelichten
de prijsvorming op de arbeidsmarkt» prijsvorming: het loon » kengetallen over de arbeidsmarkt
» de totstandkoming van het loon op de arbeidsmarkt beschrijven en toelichten» deze kengetallen definiëren» de kengetallen herkennen, benoemen en toelichten» deze kengetallen berekenen op basis van statistieken en interpreteren» de wijze waarop een onderneming de arbeidsproductiviteit van haar werknemers kan verhogen beschrijven en toelichten» deze soorten werkloosheid beschrijven en illustreren» deze soorten werkloosheid herkennen, benoemen en toelichten op basis van een gegeven casus » deze begrippen beschrijven en illustreren» de motieven die de mensen aanzetten tot werken beschrijven en illustreren» het belang van een productiviteitsstijging beschrijven en toelichten vanuit het ondernemers- en het werknemersperspectief» een thema uit de arbeidswereld herkennen en toelichten op basis van een actueel artikel
de begrippen geld- en kapitaalmarkt
» deze begrippen definiëren
» het onderscheid tussen de geld- en de kapitaalmarkt herkennen, benoemen en toelichten
de vraag naar geld en/of kapitaal» de vragers van geld en/of kapitaal:
» deze vragers herkennen, benoemen en illustreren » deze redenen herkennen en beschrijven
het aanbod van geld en kapitaal» de aanbieders van geld en/of kapitaal
» deze aanbieders herkennen, benoemen en illustreren » deze redenen herkennen en beschrijven » deze vormen herkennen, benoemen en illustreren» deze vormen onderling vergelijken op basis van de uitgever, het risico, de opbrengst en de termijn.
de rol van de banken op de geld- en kapitaalmarkt
» deze rol beschrijven en toelichten
de prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt
» prijsvorming: het principe
» benamingen voor de prijs van geld en kapitaal: rente en dividend
» de prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt beschrijven en toelichten» de juiste benaming voor de prijs van verschillende geld- en kapitaalvormen herkennen en benoemen
het bruto binnenlands product (bbp)» de begrippen bbp (per capita) en bnp» het bbp als indicator van economische groei en welvaart» de tekortkomingen van het bbp als welvaartsindicator
» de begrippen definiëren en toelichten » de tekortkomingen van het bbp (per capita) als welvaartsindicator beschrijven en toelichten
economische groei» het begrip economische groei» de factoren die de economische groei beïnvloeden: kapitaal, arbeid en technologie» de economische groei in België » de economische groei op wereldvlak» verschillen in economische groei tussen landen » de economische groei berekenen» de voor- en nadelen van economische groei
» dit begrip definiëren» deze factoren herkennen, benoemen en toelichten op basis van een gegeven casus» op basis van het bbp de economische groei in België afleiden uit statistieken en interpreteren» de economische groei van België vergelijken met de economische groei van andere landen op basis van statistieken en interpreteren» deze verschillen verklaren op basis van een actueel artikel» deze economische groei berekenen ten opzichte van een basisjaar op basis van statistieken» deze voor- en nadelen herkennen, benoemen en toelichten op basis van een gegeven casus
de conjunctuurcyclus of conjunctuurgolf» de begrippen conjunctuur en conjunctuurcyclus» de kenmerken van de fasen in de conjunctuurcyclus » de kenmerken van hoog- en laagconjunctuur» het belang van informatie over de conjunctuur
» deze begrippen beschrijven en toelichten» deze fasen herkennen, benoemen en toelichten op basis van een grafiek of een gegeven casus» deze kenmerken beschrijven en toelichten » deze kenmerken beschrijven en toelichten» verklaren voor wie en waarom informatie over de conjunctuur belangrijk is
conjunctuurindicatoren» het begrip conjunctuurindicator» de conjunctuurindicatoren:
» dit begrip beschrijven en toelichten » deze indicatoren beschrijven en toelichten» motiveren waarom deze indicatoren aanwijzingen geven over de conjunctuur » de conjunctuurcycli voor België herkennen, benoemen en toelichten op basis van conjunctuurindicatoren in grafieken en statistieken van de NBB en de FOD Economie
internationale handel» het belang van internationale handel» begrippen in verband met internationale en intracommunautaire handel:
» dit belang beschrijven en toelichten» deze begrippen beschrijven en illustreren » de verschillende vormen van handel met het buitenland herkennen, benoemen en toelichten op basis van een gegeven casus » deze voordelen en/of gevaren herkennen, benoemen en toelichten op basis van een gegeven casus » deze redenen voor overheidsingrijpen herkennen, benoemen en toelichten op basis van een gegeven casus» deze manieren herkennen, benoemen en toelichten» het overheidsingrijpen in de buitenlandse handel herkennen, benoemen en toelichten op basis van een gegeven casus » dit begrip beschrijven en illustreren» deze redenen benoemen en toelichten» deze voor- en nadelen van delokalisatie voor het gastland benoemen en toelichten
de handels- en betalingsbalans» de begrippen handels- en betalingsbalans» het evenwicht of onevenwicht op de handels- en betalingsbalans
» deze begrippen beschrijven en toelichten » het evenwicht of onevenwicht op de handels- en betalingsbalans herkennen, benoemen en toelichten op basis van gegeven cijfermateriaal» de oorzaken en gevolgen van een onevenwicht beschrijven en toelichten» de oorzaken en gevolgen van een onevenwicht herkennen, benoemen en toelichten op basis van een gegeven casus
de internationale handel voor België» het belang van de internationale handel voor België» de samenstelling van de internationale handel» concurrentiepositie
» dit belang beschrijven en toelichten» de samenstelling van de buitenlandse handel van België binnen de EU herkennen, benoemen en toelichten op basis van statistische gegevens» de samenstelling van de buitenlandse handel van België buiten de EU herkennen, benoemen en toelichten op basis van statistische gegevens» statistische gegevens over buitenlandse handel van België vergelijken met die van andere EU-lidstaten
het internationale betalingsverkeer» de euro en de eurozone:
» de begrippen euro en eurozone herkennen, beschrijven en toelichten» het belang van de euro en de eurozone beschrijven en toelichten» de begrippen wisselmarkt en wisselkoers beschrijven en toelichten» de werking van de wisselmarkt beschrijven en toelichten» de prijsvorming op de wisselmarkt beschrijven, grafisch voorstellen en toelichten» deze invloed afleiden en toelichten op basis van een gegeven casus en wisselkoerstabellen
documenten en afspraken bij internationale handel» het belang van documenten en afspraken bij internationale handel» documenten in verband met internationale handel:
» het belang van documenten en afspraken bij internationale handel beschrijven en toelichten » deze documenten herkennen, benoemen en toelichten » het begrip incoterms toelichten en illustreren» het belang van incoterms beschrijven en toelichten» de betekenis van de belangrijkste incoterms herkennen en toelichten op basis van een logoschema dat je krijgt
duurzaam ondernemen» het begrip duurzaam ondernemen» de 5 pijlers van duurzaam ondernemen: people, planet, prosperity, partnerships en peace.
» dit begrip beschrijven en toelichten» deze pijlers benoemen en toelichten» deze pijlers herkennen, benoemen en toelichten op basis van een gegeven casus
de rol van de overheid bij duurzaam ondernemen of maatschappelijk verantwoord ondernemen» de definiëring van MVO door de Vlaamse overheid: maatschappelijk verantwoord ondernemen is een continu verbeteringsproces waarbij ondernemingen op systematische wijze economische, milieu- en sociale overwegingen op een geïntegreerde manier in de gehele bedrijfsvoering opnemen.» wetten en labels die duurzame productie- en consumptiepatronen bevorderen
» de rol van de overheid bij duurzaam of verantwoord ondernemen beschrijven en toelichten » het belang van wetten en labels afleiden en toelichten op basis van een gegeven casus
eerlijke handel (fair trade)» het begrip eerlijke handel» de rol van organisaties rond eerlijke handel als
» dit begrip beschrijven en toelichten» organisaties rond eerlijke handel herkennen, benoemen en toelichten» de rol van deze organisaties beschrijven en toelichten » eerlijke handelslabels herkennen, benoemen en toelichten
de industriële ontwikkeling van landen» de indeling van landen naar industriële ontwikkeling:
» deze indeling benoemen, beschrijven en illustreren » deze kenmerken beschrijven en toelichten» de ontwikkelingsgraad van landen herkennen, benoemen en toelichten op basis van een gegeven casus
de meting van inkomensongelijkheden door middel van:» de HDI (Human Development Index) » de Lorenz-curve » de Gini-coëfficiënt: begrip, belang, betekenis van de waarde 0 en betekenis van de waarde 1
» de HDI definiëren en toelichten» de ongelijke verdeling van de welvaart in de wereld toelichten aan de hand van een gegeven HDI » de Lorenz-curve definiëren en toelichten» de mate van inkomensongelijkheid in de ontwikkelingslanden afleiden en interpreteren op basis van een gegeven Lorenz-curve» de Gini-coëfficiënt definiëren en toelichten» de mate van inkomensongelijkheid in de ontwikkelingslanden afleiden uit een gegeven Gini-coëfficiënt en deze coëfficiënt interpreteren
de Belgische en Vlaamse ontwikkelingshulp» de bevoegdheden van de overheid i.v.m. ontwikkelingshulp » de ngo’s (niet gouvernementele organisaties):
» de bevoegdheden van de verschillende overheden over ontwikkelingshulp benoemen en toelichten op basis van actuele artikels » het begrip ngo herkennen, benoemen, voluit schrijven en toelichten» deze rol van de ngo’s benoemen en toelichten» ngo’s herkennen, benoemen en toelichten op basis van actuele artikels» deze steunmaatregelen beschrijven en illustreren» de overheidssteun aan landen met weinig ontwikkelde industrie beoordelen op basis van een gegeven casus» de reden van ontwikkelingshulp toelichten
Economische kringloop en de productmarkt
30 %
Arbeidsmarkt
15 %
Geld- en kapitaalmarkt
Economische omgeving en meting inkomensongelijkheid
Buitenlands beleid
Duurzaam ondernemen
5 %
Ontwikkelingssamenwerking
Je moet zelf op zoek naar leermiddelen om je examen voor te bereiden. De Examencommissie stelt zelf geen leermiddelen ter beschikking. Je kan boeken of cursussen kopen in een (online of tweedehands-) boekenhandel of ontlenen in een bibliotheek.Bij elke nieuwe editie van de vakfiche actualiseren we deze bibliografie. Toch is het best mogelijk dat bepaalde werken niet meer verkrijgbaar zijn of dat nieuwe werken die al op de markt zijn nog niet zijn opgenomen.We maken bewust een selectie van leermiddelen die ons op dit ogenblik het meest aangewezen lijken om je voor te bereiden op onze examens. Zo willen we je helpen om je studie efficiënter aan te pakken. Je kan echter ook andere werken of cursussen gebruiken bij je voorbereiding op het examen.
De H@andel en wij
Plantyn
www.plantyn.comPlantynThe Link 2Posthofbrug 6-8, bus 32600 BerchemTel: 0800 99 084service@plantyn.com
handelvijf/zes
VAN IN
www.vanin.beTel: 03 432 95 02secundair.onderwijs@vanin.be
www.NBB.be
· https://www.nbb.be/nl/over-de-nationale-bank/taken-en-activiteiten
· https://www.nbb.be/nl/over-de-nationale-bank/eurosysteem/wisselkoersen
website van de Nationale Bank – raadplegen van jaarrekeningen
· taken en activiteiten
· wisselkoersen
http://www.wikifin.be/nl
algemene informatie over financiële zaken
http://socialsecurity.belgium.be/nl/over-de-organisatie
de Belgische sociale zekerheid: informatie en onlinediensten voor burgers en ondernemingen
http://www.export.nl/wiki-article/incoterms
Incoterms en hun betekenis
http://www.redkey.nl/pages/249/Schema/default.aspx
Schematische voorstelling van de Incoterms: deze krijg je ook op het examen