In het eerste deel komen enkele economische basisbegrippen aan bod zoals de behoeften, de schaarse middelen en het keuzeprobleem. Ook in de volgende delen komen heel wat economische begrippen voor. Om te kunnen communiceren in een taal eigen aan de economie moet je deze begrippen begrijpen, definiëren en gebruiken.
In het tweede deel B bestudeer je het marktmechanisme, de interne dynamiek en de onderlinge verwevenheid van de markten. Je bestudeert de tekortkomingen op de markten en hoe de overheid en de belangengroepen ingrijpen om tot de meest efficiënte en wenselijke marktsituatie te komen voor alle betrokkenen.
In het voorlaatste deel komen de ondernemingen als essentieel onderdeel van de markteconomie aan bod. Je bestudeert hoe interne en externe factoren, de winst, het marktaandeel en de concurrentiepositie van een onderneming beïnvloeden. Je verwerft boekhoudkundige inzichten zodat je de jaarrekening van een onderneming correct kan interpreteren en bestudeert de maatschappelijke rol van de onderneming ten opzichte van de verschillende stakeholders.
In het vierde deel bestudeer je de economische groei, de positieve en negatieve aspecten van economische groei, de welvaartsongelijkheid en de maatregelen die de overheid neemt om duurzame groei te bevorderen. Vervolgens bestudeer je de conjunctuur, de verschillende fasen van het conjunctuurverloop en de effecten ervan.
In de volgende tabellen vind je wat je voor elke leerinhoud moet kennen, kunnen en wat je moet doen op het examen om te bewijzen dat je dat kan.
Verderop vind je concrete leermiddelen die je kunnen helpen om deze leerinhouden onder de knie te krijgen.
Economische basisbegrippen
De behoeften
dat begrip benoemen, definiëren en illustreren
de soorten behoeften
- de individuele en collectieve behoeften
- de basis- of primaire behoeften en luxe of secundaire behoeften
die soorten behoeften herkennen, benoemen, beschrijven en illustreren
het verschil tussen die behoeften beschrijven
voorbeelden van behoeften ordenen volgens de soort waartoe ze behoren
De schaarse middelen: goederen en diensten
de begrippen goederen, diensten en schaarste
die begrippen herkennen, benoemen, definiëren en illustreren
de soorten goederen en diensten
- de economische en vrije goederen en diensten
- de levensnoodzakelijke en luxe goederen en diensten
- de verbruiks- en gebruiksgoederen en diensten
- de consumptie- en productiegoederen en diensten
die soorten goederen en diensten herkennen, benoemen, definiëren en illustreren
het verschil tussen die soorten goederen en diensten beschrijven
voorbeelden van producten ordenen volgens de soort waartoe ze behoren
het keuzeprobleem – het economisch principe
De markten
De markten
dat begrip benoemen, definiëren en illustreren
de soorten markten
- de productmarkt of de goederen- en dienstenmarkt
- de arbeidsmarkt
- de geldmarkt
die soorten markten benoemen en definiëren
De productmarkt
de vraag en de vraagcurve
- de begrippen vraag en vraagcurve
- de vraagcurve
- het verloop van de vraagcurve
- een beweging op de vraagcurve
- de factoren die een verschuiving van de vraagcurve veroorzaken en de grafische voorstelling van een verschuiving
die begrippen benoemen en definiëren
de vraag grafisch voorstellen op basis van cijfergegevens
het verloop beschrijven en verklaren
een beweging op de vraagcurve grafisch voorstellen, beschrijven, verklaren en toepassen
de factoren benoemen
een verschuiving grafisch voorstellen, beschrijven, verklaren en toepassen
het aanbod en de aanbodcurve
- de begrippen aanbod en aanbodcurve
- de aanbodcurve
- het verloop van de aanbodcurve
- een beweging op de aanbodcurve
- de factoren die een verschuiving van een aanbodcurve veroorzaken en de grafische voorstelling van een verschuiving
die begrippen benoemen en definiëren
het aanbod grafisch voorstellen op basis van cijfergegevens
het verloop beschrijven en verklaren
een beweging op de aanbodcurve grafisch voorstellen, beschrijven, verklaren en toepassen
de factoren benoemen
een verschuiving grafisch voorstellen, verklaren en toepassen
de prijsvorming op de productmarkt bij volkomen concurrentie
- de kenmerken van een markt met volkomen concurrentie
- veel vragers en aanbieders
- een homogeen product
- een open markt,
- een doorzichtige markt
- de prijsvorming op de productmarkt
- de begrippen aanbodoverschot, vraagoverschot, marktevenwicht, markt- of evenwichtsprijs en markt- of evenwichtshoeveelheid
- het marktevenwicht
- de werking van het marktmechanisme: de wet van vraag en aanbod
- de rol van de marktprijs: signaal- en coördinatiefunctie bij ruiltransacties
- de effecten van vraag- en aanbodverschuivingen op de evenwichtsprijs en –hoeveelheid
die kenmerken benoemen, beschrijven en toepassen
die begrippen benoemen en beschrijven
het marktevenwicht grafisch afleiden
de werking verklaren en toepassen door gebruik te maken van vraag- en aanbodschema’s
die rol benoemen, beschrijven en toepassen
de effecten grafisch voorstellen, beschrijven, verklaren en toepassen
De arbeidsmarkt
de loonvorming op de arbeidsmarkt: de werking van het marktmechanisme
- het aanbod op de arbeidsmarkt en de aanbodcurve
- de begrippen arbeidsmarkt, aanbod van arbeid
- de aanbodcurve
- de vraag op de arbeidsmarkt
- het begrip vraag naar arbeid
- de vraagcurve
- de loonvorming op de arbeidsmarkt
die begrippen beschrijven
het aanbod grafisch voorstellen
dit begrip beschrijven
de vraag grafisch voorstellen
de loonvorming met behulp van het vraag- en aanbodschema beschrijven en toepassen
het loon grafisch afleiden
de samenhang tussen de productmarkt en de arbeidsmarkt
het onevenwicht op de arbeidsmarkt
- het overschot op de arbeidsmarkt: werkloosheid
- het begrip werkloosheid
- oorzaken van werkloosheid zoals het gebrek aan opleiding, …
- gevolgen van werkloosheid voor de overheid (zoals extra uitgaven,… ), het individu (zoals inkomensverlies, …) en de samenleving (zoals armoede, …)
- maatregelen om werkloosheid te bestrijden zoals het voorzien van opleidingen.
- begrip krappe en ruime arbeidsmarkt
- het tekort op de arbeidsmarkt: knelpuntberoepen
- het begrip knelpuntberoep
- de oorzaak van het ontstaan van knelpuntberoepen
- voorbeelden van knelpuntberoepen in Vlaanderen
dat begrip definiëren in termen van vraag en aanbod van arbeid
oorzaken herkennen en illustreren
gevolgen herkennen en illustreren
maatregelen illustreren en toepassen
dat begrip beschrijven
de oorzaak beschrijven
voorbeelden geven van knelpuntberoepen in Vlaanderen
het sociaal overlegmodel in België
- de werknemers- en de werkgeversorganisaties
- de rol van de werknemers- , de werkgeversorganisaties en de overheid bij de loonvorming
dat model beschrijven
die organisaties benoemen, herkennen en beschrijven
die rollen beschrijven
De overheidstussenkomst bij tekortkomingen op de markten
de tekortkomingen op de markten
- de tekortkoming op de markten bij collectieve of publieke behoeften goederen
- de tekortkoming op de markten bij negatieve enn positieve externe effecten kosten
- de tekortkoming op de markten bij de inkomensverdeling
die tekortkomingen illustreren en verklaren
de overheidstussenkomst bij tekortkomingen op de markten
- het ter beschikking stellen van publieke goederen zoals onderwijs,…
- het wegwerken van externe effecten door bijvoorbeeld milieuwetgeving,…
- het verminderen van de inkomensongelijkheid door bijvoorbeeld scholing,…
de overheidstussenkomst bij die tekortkomingen illustreren
De overheidstussenkomst in onvolkomen marktsituaties
motieven voor overheidstussenkomst in onvolkomen marktsituaties zoals het verstoren van de concurrentie door grote ondernemingen, …
motieven illustreren en verklaren
overheidstussenkomst in onvolkomen marktsituaties zoals het mededingingsbeleid, kartelvorming ...
overheidstussenkomst illustreren
De ondernemingen
De doelstellingen van de onderneming
het voortbestaan van de onderneming verzekeren
voor tewerkstelling zorgen
het marktaandeel uitbreiden
winst maken
die doelstellingen benoemen
De mogelijkheden om het ondernemingsrisico te beperken
de mogelijkheden om het ondernemingsrisico te beperken
- het opstellen van een ondernemingsplan
- de keuze van de ondernemingsvorm
die mogelijkheden benoemen
het opstellen van een ondernemingsplan
- het begrip ondernemingsplan
- het ondernemingsplan als middel om het ondernemingsrisico te beperken
dat begrip benoemen en beschrijven
dit middel beschrijven
de keuze van de ondernemingsvorm
- de ondernemingsvormen: de eenmanszaak en de vennootschap
- de begrippen eenmanszaak en vennootschap
- de voor- en nadelen van de eenmanszaak en de vennootschap
- de besloten vennootschap en de naamloze vennootschap
- de volgende kenmerken van de bv en de nv
- het aantal vennoten
- de overdracht van aandelen
- de aansprakelijkheid
- de continuïteit van de onderneming
- de keuze van de ondernemingsvorm als middel om het ondernemingsrisico te beperken
die ondernemingsvormen benoemen en beschrijven
de voor- en nadelen van de eenmanszaak en de vennootschap vergelijken
die soorten vennootschappen benoemen en beschrijven
die kenmerken vergelijken bij die vennootschapsvormen
dit middel beschrijven
De toenemende vermaatschappelijking van de onderneming
de stakeholders-theorie
- de begrippen shareholder en stakeholder
- de stakeholders van een onderneming:
- de leveranciers
- de klanten
- de gemeenschap
- de overheid
- de concurrenten
- de financiële instellingen
- de uiteenlopende belangen van de stakeholders
die begrippen beschrijven
die stakeholders benoemen en illustreren
de belangen benoemen en illustreren
de toenemende vermaatschappelijking van de onderneming
de toenemende vermaatschappelijking herkennen, illustreren en toepassen aan de hand van de stakeholder-theorie
het maatschappelijk verantwoord ondernemen
- het begrip maatschappelijk verantwoord ondernemen
- de drie dimensies van maatschappelijk verantwoord ondernemen of de triple P
- de economische dimensie/profit
- de sociale dimensie/people
- de milieudimensie/planet
dat begrip benoemen en beschrijven
die drie dimensies of drie P 's benoemen, beschrijven en toepassen
De rechten en plichten van werknemer en werkgever
de begrippen arbeidswet, arbeidsovereenkomst, arbeidsreglement, collectieve arbeidsovereenkomst
die begrippen benoemen en definiëren
de rechten en de plichten van de werknemer en de werkgever
- de arbeidswet
- een arbeidsovereenkomst
- het arbeidsreglement
- een collectieve arbeidsovereenkomst
de rechten en plichten uit de arbeidswet, een arbeidsovereenkomst, het arbeidsreglement en een collectieve arbeidsovereenkomst illustreren
De motivatie van het personeel
het belang van gemotiveerd personeel
de middelen om personeel te motiveren
de middelen illustreren en toepassen
De loonkostcomponenten
de loonkostcomponenten
- de werkgeversbijdrage RSZ
- de bruto bezoldiging
- de werknemersbijdrage RSZ
- de bedrijfsvoorheffing
- de bijzondere bijdrage sociale zekerheid
- de netto bezoldiging
de loonkostcomponenten benoemen, beschrijven en berekenen
de totale loonkost beschrijven en berekenen
het relatieve aandeel van de verschillende loonkostcomponenten in verschillende landen
het relatieve aandeel van de verschillende loonkostcomponenten in verschillende landen vergelijken aan de hand van gegeven cijfermateriaal
De marketingmix
de marketingmix
- het product
- de prijs
- de promotie
- de plaats
aan de hand van een eenvoudige marketingmix illustreren hoe een onderneming zich competitief tracht op te stellen op de markt
de marketingmix toepassen voor een gegeven voorbeeld
het doel van de marketingmix: concurrentievoordeel
De jaarrekening
de onderdelen van de jaarrekening
- de balans
- de resultatenrekening
- de toelichting
- de sociale balans
die onderdelen benoemen en beschrijven
de balans
- de begrippen balans, actief, passief, werkmiddelen, financieringsmiddelen, aanwending vermogen, oorsprong vermogen, balansevenwicht
- de onderdelen van een balans: de vaste activa, de vlottende activa, het eigen vermogen, het vreemd vermogen
- de rangschikking op de actief- en de passiefzijde
- het opstellen van een balans
- de wijzigingen in actief en passief
- die begrippen benoemen en beschrijven
- het begrip balans definiëren met de begrippen aanwending en oorsprong van de middelen/ actief en passief
- de begrippen actief en passief gebruiken in concrete situaties
- het balansevenwicht definiëren
- die onderdelen benoemen, beschrijven en illustreren
- de rangschikking beschrijven
- een (eenvoudige) balans opstellen aan de hand van gegeven cijfermateriaal
- (eenvoudige) wijzigingen in actief en passief op de balans registreren
de balansrekeningen
- het begrip balansrekeningen
- de soorten balansrekeningen: de actief- en de passiefrekeningen
- van balans naar actief- en passiefrekeningen
- de boekingsregels voor de balansrekeningen
- van de actief- en de passiefrekeningen naar de eindbalans
dat begrip definiëren
die soorten balansrekeningen benoemen en beschrijven
een balans uitsplitsen in actief- en passiefrekeningen
de boekingsregels beschrijven en toepassen bij eenvoudige verrichtingen
de eindbalans opstellen aan de hand van de actief- en de passiefrekeningen
de resultatenrekening
- de begrippen resultatenrekening, bedrijfsresultaat, financieel resultaat, uitzonderlijke resultaat, resultaat van het boekjaar
het bedrijfsresultaat, het financieel resultaat, het uitzonderlijk resultaat, het resultaat van het boekjaar - het opstellen van een resultatenrekening
die begrippen benoemen en beschrijven
die resultaten berekenen
een (eenvoudige) resultatenrekening opstellen aan de hand van gegeven cijfermateriaal
de resultatenrekeningen
- het begrip resultatenrekeningen
- de soorten resultatenrekeningen: de kosten- en opbrengstenrekeningen
- van resultatenrekening naar kosten- en opbrengstenrekeningen
- de boekingsregels voor de resultatenrekeningen
- van de kosten- en opbrengstenrekeningen naar de resultatenrekening
- dat begrip beschrijven
- die soorten resultatenrekeningen benoemen en beschrijven
- de resultatenrekening opsplitsen in kosten- en opbrengstenrekeningen
- de boekingsregels beschrijven en toepassen bij eenvoudige verrichtingen
- de resultatenrekening op het einde van het boekjaar opstellen aan de hand van de kosten- en opbrengstenrekeningen
de interpretatie van de jaarrekening
de analyse van de jaarrekening
- het liquiditeitsratio van de onderneming
- het rendabiliteitsratio van het eigen vermogen van de onderneming
- het solvabiliteitsratio van de onderneming
een jaarrekening interpreteren
aan de hand van een eenvoudige balans en resultatenrekening het liquiditeitsratio (in ruime zin), het rendabiliteitsratio en het solvabiliteitsratio van de onderneming berekenen en interpreteren
De realisatie van de doelstellingen van de onderneming
de begrippen opdrachtverklaring en waardecharter
die begrippen beschrijven
de realisatie van de doelstellingen van de onderneming
aan de hand van de jaarrekening, de opdrachtverklaring en het waardecharter afleiden in welke mate de ondernemingsdoelstellingen gerealiseerd werden
De financiering van de onderneming
de financieringsbronnen van de onderneming
- de financiering met eigen vermogen: inbreng van de eigenaars
- de financiering met vreemd vermogen op lange termijn: een hypothecaire lening
- de financiering met vreemd vermogen op korte termijn: uitstel van betaling
die financieringsbronnen benoemen en beschrijven
de voor- en nadelen van de financieringsbronnen van de onderneming
de voor- en nadelen van die financieringsbronnen vergelijken
De economische ontwikkeling
De economische groei
het begrip economische groei
dat begrip benoemen en definiëren
de factoren die economische groei bepalen
- het aantal en de kwaliteit van arbeidskrachten
- het aantal en de kwaliteit van kapitaalgoederen
- het aantal en de kwaliteit van ondernemerschap
die factoren benoemen, beschrijven en toepassen
de meting van de economische groei
- het bruto binnenlands product (bbp) als meetinstrument van economische groei
- de evaluatie van het bruto binnenlands product als meetinstrument van groei
het bruto binnenlands product (bbp) als meetinstrument van economische groei benoemen en beschrijven
het bruto binnenlands product als meetinstrument van groei kritisch evalueren
positieve en negatieve aspecten van economische groei
- positieve aspecten zoals de toename van beschikbare producten, …
- negatieve aspecten zoals de uitputting van grondstoffen, …
positieve en negatieve aspecten herkennen en illustreren
de bijdrage van internationale handel aan economische groei
de bijdrage van internationale handel aan economische groei beschrijven en illustreren
het bevorderen van duurzame groei
- het begrip duurzame groei
- maatregelen om duurzame groei te bevorderen zoals de milieuwetgeving, ….
dit begrip benoemen en beschrijven
maatregelen herkennen, illustreren en toepassen
de welvaartsongelijkheid in de wereld
- de welvaartsongelijkheid in de wereld
- oorzaken van welvaartsongelijkheid in de wereld zoals het al dan niet aanwezig zijn van grondstoffen, …
de welvaartsongelijkheid illustreren op basis van welvaartsindicatoren
oorzaken herkennen en illustreren
De conjunctuur
dit begrip benoemen en beschrijven
de verschillende fasen in het conjunctuurverloop
- hoogconjunctuur
- laagconjunctuur
- recessie
- expansie
die fasen benoemen, beschrijven en toepassen
de effecten van de verschillende fasen in het conjunctuurverloop
- op de vraag naar goederen en diensten
- op de werkloosheid
- op de lonen
- op de prijzen
die effecten benoemen en toepassen